Zgodnie z przepisem art. 922 § 1 KC. prawa i obowiązki majątkowe zmarłego przechodzą z chwilą jego śmierci na jedną lub kilka osób. Należy mieć przy tym na uwadze, że zgodnie z przepisem art. 926 § 1 KC. powołanie do spadku wynika z ustawy albo z testamentu, przy czym jak wskazano w § 2 powołanej regulacji dziedziczenie ustawowe co do całości spadku następuje wtedy, gdy spadkodawca nie powołał spadkobiercy albo gdy żadna z osób, które powołał, nie chce lub nie może być spadkobiercą. Jednocześnie należy mieć na uwadze, ze zgodnie z art. 925 KC. spadkobierca nabywa spadek z chwilą otwarcia spadku, a stosownie do brzmienia art. 924 KC. spadek otwiera się z chwilą śmierci spadkodawcy. Spadkobiercą może być przy tym osoba fizyczna żyjąca w chwili otwarcia spadku, czyli w chwili śmierci spadkodawcy, co wynika z art. 927 § 1 KC.
W myśl przepisu art. 926 KC powołanie do spadku wynika z ustawy albo z testamentu. Dziedziczenie ustawowe co do całości spadku następuje wtedy, gdy spadkodawca nie powołał spadkobiercy albo gdy żadna z osób , które powołał, nie chce lub nie może być spadkobiercą.
Z powyższych przepisów wynika, że ustawa daje pierwszeństwo porządkowi dziedziczenia określonemu przez spadkodawcę w testamencie. Dlatego dziedziczenie ustawowe co do całości spadku ma miejsce wtedy, gdy:
-spadkodawca nie sporządził w ogóle testamentu ,
-spadkodawca sporządził testament, którego treść ogranicza się do innych rozrządzeń) nie zawiera powołania spadkobiercy) ,
-spadkodawca sporządził testament , który okazał się nieważny lub bezskuteczny .
Spadkobiercy ustawowi zostali podzieleni na grupy dochodzące kolejno do dziedziczenia ustawowego. Małżonek spadkodawcy jest uprzywilejowany w odniesieniu do wielkości udziału w spadku. W polskim prawie jedynie małżonek dziedziczy w pierwszej, drugiej, a także trzeciej grupie spadkobierców ustawowych. Ustawa określa wielkość udziałów poszczególnych spadkobierców. Małżonek spadkodawcy dochodzi do dziedziczenia z ustawy, w przypadku gdy pozostawał w związku małżeńskim ze spadkodawcą aż do chwili jego śmierci, przy czym chodzi tu o zawarcie małżeństwa, które wywołuje skutki cywilnoprawne. Małżonek dochodzi do dziedziczenia niezależnie od tego, czy pomiędzy małżonkami nastąpił trwały i zupełny rozkład pożycia.
W pierwszej kolejności powołane do spadku są z ustawy dzieci spadkodawcy oraz pozostający przy życiu małżonek. Dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek dziedziczą co do zasady w częściach równych, ale udział przypadający małżonkowi nie może wynosić mniej niż jedna czwarta całości spadku. Udziały równe dla wszystkich spadkobierców przypadają wtedy, gdy do spadku z ustawy powołany jest małżonek i nie więcej niż troje dzieci. Jeżeli natomiast do dziedziczenia dochodzi małżonek i więcej niż trójka dzieci, to udział spadkowy, który przypada małżonkowi spadkodawcy, wynosi jedną czwartą spadku, a dzieciom przypada w częściach równych pozostała część spadku.
W doktrynie zwraca się uwagę, że rozwiązanie takie często prowadzi do pokrzywdzenia dzieci. Równocześnie podaje się w wątpliwość uzasadnienie tak szczególnego uprzywilejowania małżonka. W obu przypadkach dzieci dziedziczą w częściach równych należny im majątek. Artykuł 931§ 2 KC mówi, że jeżeli dziecko spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, to przypadający mu udział spadkowy przypada jego dzieciom (wnukom) w równych częściach. Należy pamiętać, że art. 931 § 2 KC nie może być stosowany w drodze analogii w przypadku śmierci współmałżonka spadkodawcy przed otwarciem spadku oraz gdy według Kodeksu cywilnego osobę tę należy traktować tak, jakby nie dożyła otwarcia spadku. W takim przypadku stosujemy ogólne zasady dziedziczenia i nikt nie wstąpi w miejsce małżonka spadkobiercy.
Jeżeli spadkodawca nie pozostawił dzieci i wnuków, do dziedziczenia po nim dochodzi małżonek oraz rodzice. Małżonek może dojść do dziedziczenia także w zbiegu z rodzeństwem spadkodawcy oraz zstępnymi rodzeństwa. Wielkość udziału małżonka dziedziczącego w zbiegu z rodzicami bądź rodzeństwem spadkodawcy wynosi jedną drugą spadku. Zstępny, to każdy kolejny potomek tej samej osoby: dziecko, wnuk, prawnuk, praprawnuk itd.
Ustawodawca nie wprowadza różnic w zakresie dziedziczenia po spadkodawcy pomiędzy dziećmi małżeńskimi i pozamałżeńskimi rodziców spadkodawcy. Jednolicie traktowane jest zarówno rodzone, jak i przyrodnie (mające ze spadkodawcą jedynie wspólną matkę lub wspólnego ojca) rodzeństwo spadkodawcy oraz ich zstępni. Powołanie do dziedziczenia rodzeństwa spadkodawcy oraz wielkość udziałów każdego z nich jest więc niezależna od tego, czy rodzeństwo to pochodzi od tych samych rodziców, czy też jest to jedynie rodzeństwo przyrodnie. Oznacza to, że po śmierci jednego z rodziców przed śmiercią spadkodawcy dziedziczy ustawowo także rodzeństwo niebędące zstępnymi zmarłego rodzica. Na tych samych zasadach dziedziczy po spadkodawcy jego rodzeństwo przysposobione przez jego rodziców. Jednocześnie rodzeństwo dochodzi do dziedziczenia w dalszej klasie spadkobierców ustawowych po spadkodawcy właśnie w braku wyprzedzających ich w dziedziczeniu rodziców. Jeżeli do spadku dochodzi jedynie rodzeństwo spadkodawcy, udziały każdej z tych osób w spadku są równe. Zstępni rodzeństwa wstępują przy dziedziczeniu ustawowym w miejsce swego niedochodzącego do spadku rodzica lub innego wstępnego i otrzymują tę część spadkową, jaką otrzymałby on, gdyby dziedziczył. Zgodnie z wyraźnym brzmieniem art. 932 § 5 KC, podział tego udziału następuje według zasad, które dotyczą podziału spadku między dalszych zstępnych spadkodawcy.
Sprawa spadkowa opracowana przez Kancelarię
B. M. (1), ostatnio zamieszkały w C., zmarł w dniu 29 stycznia w Z.. W chwili śmierci był kawalerem, nie miał dzieci. Rodzice B. M. (1) zmarli przed nim. B. M. (1) miał troje rodzeństwa B. M. (2), który zmarł jaki bezdzietny kawaler, wnioskodawcę L. M. oraz siostrę G. T., która zmarła. Siostra B. G. T. miała troje dzieci: S. T., który zmarł jako bezdzietny kawaler oraz Z. T. urodzonego (…) i H. N. (2) urodzoną (…). Spadkodawca nie pozostawił testamentu
Jak stanowi art. 931 § 1 KC w pierwszej kolejności powołane są z ustawy do spadku dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek, ponieważ jednak B. M. (1) nie miał żony ani dzieci należało zastosować przepis art. 932 § 3 KC, w myśl którego w braku zstępnych i małżonka spadkodawcy cały spadek przypada jego rodzicom w częściach równych. Kolejne paragrafy art. 932 KC regulują kwestię spadkobrania w przypadku gdyby rodzice nie dożyli otwarcia spadku, jak miało to miejsce w przedmiotowej sprawie, bowiem ojciec spadkodawcy K. M. (1) i jego matka K. M. (2) zmarli przed otwarciem spadku. Tym samym zgodnie z § 4 udział spadkowy, który by przypadał K. M. (1) oraz K. M. (2), przypadł w częściach równych rodzeństwu spadkodawcy, czyli B. M. (2), L. M. oraz G. T.. Ponieważ jednak B. M. (2) oraz G. T. również nie dożyli otwarcia spadku należało zastosować kolejny przepis art. 933 KC czyli § 5, który stanowi, że jeżeli którekolwiek z rodzeństwa spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku pozostawiając zstępnych, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego zstępnym. B. M. (2) zmarł jako bezdzietny kawaler, natomiast G. T. miała troje dzieci. Wobec powyższego spadek po B. M. (1) przypadł w częściach po 1/2 rodzeństwu L. M. oraz G. T.. Natomiast udział G. T. w 1/2 części spadku należało podzielić na dwoje żyjących dzieci H. N. (1) i Z. T., bowiem jej trzecie dziecko syn S. T. nie dożył otwarcia spadku, a zmarł jako bezdzietny kawaler. Dlatego sąd stwierdził, że uczestnicy postępowania H. N. (1) i Z. T. nabyli spadek po 1/4 części.
W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.
Z wyrazami szacunku.
