Twoja sprawa z zakresu prawa spadkowego jest już wystarczająco stresująca. Nie powinieneś rozbijać banku tylko po to, aby upewnić się, że jesteś chroniony

Dziedziczenie spadku i majątku po śmierci przez przyjaciela, kolegę, przyjaciółkę i koleżankę na podstawie testamentu

Zgodnie z przepisem art. 926 § 1 KC powołanie do spadku wynika z ustawy albo z testamentu. Dziedziczenie ustawowe co do całości spadku następuje wtedy, gdy spadkodawca nie powołał spadkobiercy w ważnym testamencie albo gdy żadna z osób, które powołał, nie chce lub nie może być spadkobiercą. Przepis art. 926 § 2 KC wyraża zatem generalną zasadę, iż powołanie do dziedziczenia z testamentu ma pierwszeństwo przed dziedziczeniem ustawowym. Zasada ta zabezpiecza pełną realizację swobody w dysponowaniu majątkiem na wypadek śmierci.

Testament jest jedyną czynnością prawną, która może być dokonana na wypadek śmierci (mortis causa), co oznacza, że skutki prawne związane z rozrządzeniami testamentowymi powstają dopiero z chwilą śmierci testatora. Jest to czynność jednostronna, osobista, nieskierowana do żadnego adresata. Ponadto rozrządzenie testamentowe może być w każdym czasie dowolnie zmienione lub odwołane, przy czym zgodnie z art. 944 § 1 KC sporządzić i odwołać testament może tylko osoba mająca pełną zdolność do czynności prawnych.

Dziedziczenie spadku i majątku po śmierci przez przyjaciela, kolegę, przyjaciółkę i koleżankę na podstawie testamentu Poznań

Przepis art. 945 § 1 KC stanowi, że testament jest nieważny, jeżeli został sporządzony: 1) w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli, 2) pod wpływem błędu uzasadniającego przypuszczenie, że gdyby spadkodawca nie działał pod wpływem błędu, to nie sporządziłby testamentu danej treści albo 3) pod wpływem groźby.

Zgodnie z art. 948 § 1 KC, testament należy tak tłumaczyć, ażeby zapewnić możliwie najpełniejsze urzeczywistnienie woli spadkodawcy. Natomiast, stosownie do § 2 powołanego przepisu, jeżeli testament może być tłumaczony rozmaicie, należy przyjąć taką wykładnię, która pozwala utrzymać rozrządzenia spadkodawcy w mocy i nadać im rozsądną treść.

W świetle ugruntowanych poglądów judykatury i piśmiennictwa, przedmiotem wykładni in favorem testamenti opartej na treści art. 948 KC może być dopiero czynność prawna stanowiąca testament i to testament ważny oraz skuteczny. Albowiem, z art. 948 KC wyraźnie wynika, że „życzliwa interpretacja” ma dotyczyć treści ważnego testamentu, a nie przepisów o formie testamentu czy też oceny w zakresie woli testowania spadkodawcy (tak między innymi Sąd Najwyższy w orzeczeniach: z dnia 6 listopada 1998 roku, III CKN 3/98, ; z dnia 16 grudnia 1997 roku, III CKN 310/97, OSNC 1998, nr 7-8, poz. 115; Sąd Najwyższy w uchwale 7 sędziów z dnia 28 kwietnia 1973 roku, III CZP 78/72, OSNC 1973, nr 12, poz. 207; Elżbieta Skowrońska -Bocian „Komentarz do kodeksu cywilnego. Księga czwarta. Spadki” Warszawa 2002 rok, M. Pazdan „Kodeks cywilny. Komentarz”).

Testament, jako jednostronna, indywidualna, nie skierowana do konkretnego adresata oraz odwołalna czynność prawna spadkodawcy, mająca na celu rozrządzenie jego majątkiem na wypadek śmierci podlega odmiennym regułom wykładni, aniżeli inne czynności do wykładni których stosuje się przepis art. 65 § 1 KC. W przypadku testamentu chodzi bowiem o odczytanie faktycznej woli spadkodawcy, co przy interpretacji jego postanowień pozwala odejść od obiektywnych kryteriów przyjętych w art. 65 § 1 KC, a więc zrezygnować z tzw. teorii zaufania, wskazującej na potrzebę ochrony drugiej strony przy czynnościach inter vivos, i oprzeć się na teorii woli, odwołującej się do kryteriów subiektywnych.

Wyrazem nawiązania ustawodawcy do teorii woli są dwie dyrektywy interpretacyjne sformułowane w art. 948 KC W pierwszej kolejności wykładnia treści testamentu powinna zmierzać do najpełniejszego odzwierciedlenia, a następnie urzeczywistnienia ostatniej woli zmarłego. Następnie, w razie możliwych odmiennych wyników wykładni, należy posłużyć się tą, która pozwoli utrzymać subiektywne postanowienia spadkodawcy w mocy, przy jednoczesnym nadaniu dokonanym rozrządzeniom rozsądnej, logicznej i spójnej treści (tzw. zasada życzliwej interpretacji).

Dziedziczenie spadku i majątku po śmierci przez przyjaciela, kolegę, przyjaciółkę i koleżankę na podstawie testamentu Poznań

Wykładnia testamentu może dotyczyć tylko jego treści, jej zaś przedmiotem może być tylko to, co znalazło wyraz w treści testamentu, nawet jeżeli nie jest to jasne. Niedopuszczalne jest uzupełnianie w drodze wykładni treści testamentu (dodawanie nowych dyspozycji, rozrządzeń) nawet wówczas, gdy z okoliczności wynika, że rzeczywista wola spadkodawcy była inna (wyr. SA w Warszawie z 20.10.2000 r., I ACa 480/00, OSA 2002, Nr 1, poz. 2, z glosą M. Niedośpiała, OSA 2002, Nr 5, s. 77; zob. też post. SN z 6.5.2005 r., II CK 676/04, Legalis). Pogląd, że art. 948 § 2 KC daje podstawę dla wykładni „uzupełniającej” testamentu sprowadza się do przekonania, że chodzi w tym przypadku o ustalenie takiej jego treści, aby rozporządzenia spadkodawcy pozostały w mocy i uzyskały rozsądną treść (zob. S. Wójcik, F. Zoll, w: SPP, t. 10, 2013, s. 375–376).

Z zasady poszanowania ostatniej woli spadkodawcy wywodzi się dyrektywa interpretacyjna, nakazująca taką wykładnię testamentu, która zmierzałaby do najpełniejszego urzeczywistnienia woli spadkodawcy. Analizując treść testamentu i dążąc do ustalenia rzeczywistej woli spadkodawcy, należy uwzględniać również wszelkie okoliczności towarzyszące dokonanym rozrządzeniom (np. relacje rodzinne, osobiste spadkodawcy, jego inne oświadczenia, nawiązujące do treści testamentu), jeżeli mogłyby one przyczynić się do odtworzenia motywów, które powodowały rozrządzeniami testatora. O woli testowania może świadczyć bowiem może zarówno sama treść oświadczenia i użyte do jej wyrażenia sformułowania, jak i okoliczności złożenia tego oświadczenia (zob. post. Sądu Najwyższego z 22 grudnia 1997 r., II CKN 542/97, OSN 1998, Nr 7–8, poz. 118).

Sytuacja spadkobiercy i zapisobiercy na gruncie przepisów prawa spadkowego różni się istotnie. W pierwszym przypadku, mamy do czynienia z sukcesją generalną, wejściem w ogół praw i obowiązków majątkowych zmarłego (art. 922 § 1 KC). Spadkobiercy ponoszą odpowiedzialność za długi spadkowe. Z kolei, zapisobiercy uzyskują pewną korzyść majątkową, określony składnik majątku spadkowego, nie wstępując w inne prawa majątkowe spadkodawcy ani w jego obowiązki, nie odpowiadają za długi spadkowe. Zobowiązanymi z tytułu zapisu są spadkobiercy ustawowi bądź testamentowi. W chwili otwarcia spadku (śmierci spadkodawcy) powstaje pomiędzy nimi a zapisobiercą stosunek zobowiązaniowy, na mocy którego zapisobierca nabywa roszczenie o wykonanie zapisu i przeniesienie na niego własności przedmiotu zapisu. Jak powszechnie przyjmuje się w judykaturze i piśmiennictwie, których poglądy Sąd Rejonowy w pełni podziela, w przypadku zapisu nie wchodzi w rachubę „przyznanie” w postanowieniu o stwierdzenie nabycia spadku określonych przedmiotów majątkowych zapisobiercy. W sytuacji, gdy spadkobierca nie wywiąże się z ciążącego na nim obowiązku względem zapisobiercy, ten ostatni może wystąpić ze stosownym powództwem do sądu (tak również Sąd Najwyższy w orzeczeniu z dnia 6 kwietnia 1998 roku, I CKU 35/98, ; Elżbieta Skowrońska-Bocian „Komentarz do kodeksu cywilnego. Księga czwarta. Spadki”. Warszawa 2002 rok).

Jak wynika z art. 670 § 1 KPC, w postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku, Sąd bada z urzędu, kto jest spadkobiercą. W szczególności bada, czy spadkodawca pozostawił testament, oraz wzywa do złożenia testamentu osobę, co do której będzie uprawdopodobnione, że testament u niej się znajduje. Jeżeli testament zostanie złożony, sąd dokona jego otwarcia i ogłoszenia. Sąd nie ustala natomiast w tym postępowaniu składu oraz wartości spadku.

Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię

W niniejszej sprawie P. D. wniósł o stwierdzenie nabycia spadku na podstawie testamentu własnoręcznego z dnia 15 maja 2011 r. Zmarły M. M. był kawalerem i nie miał dzieci. Rodzice spadkodawcy zmarli przed nim, ojciec w 1994 roku, matka K. M. w dniu 2 maja 2011 roku. Spadkodawca miał dwoje rodzeństwa P. M., który nie dożył otwarcia spadku, zmarł bezdzietnie 5 czerwca 2011 roku oraz wnioskodawczynię E. M..

W ocenie Sądu powyższy testament nie został skutecznie zakwestionowany przez żadną ze stron postępowania, a zatem brak było podstaw do jego podważenia stosownie do przepisów art. 945 KC Wnioskodawczyni zgłosiła wątpliwości co do autentyczności testamentu wskazując, że w jej ocenie pismo, którym sporządzono testament nie jest pismem jej brata, w szczególności wskazywała na inną wielkość liter i ich większe rozstrzelenie.

Dziedziczenie spadku i majątku po śmierci przez przyjaciela, kolegę, przyjaciółkę i koleżankę na podstawie testamentu Poznań

W związku z powyższymi zastrzeżeniami oraz wnioskiem o powołanie biegłego z zakresu pisma porównawczego dla stwierdzenia, czy testament został sporządzony przez spadkodawcę dopuszczono dowód z opinii biegłego na powyższe okoliczności. Biegła E. L. jednoznacznie stwierdziła, że zakwestionowany tekst rękopisu – testament – został nakreślony i sygnowany podpisem przez M. M., którego wzory pisma zostały przedstawione do badań jako materiał porównawczy.

Wskazała w opiniach na liczne zbieżności pomiędzy pismem, którym został sporządzony testament i pismem porównawczym pochodzącym od spadkodawcy, zbieżności tak w kreśleniu samych liter, ich kształcie, pochyleniu, jak i kreśleniu ciągów literowych na podłożu, łączeniu liter, łączeniu i dzieleniu ciągów literowych, wyrobieniu pisma, powtarzalność w stosowaniu rozwiązań konstrukcyjnych znaków graficznych.

Odnosząc się do zarzutów zbyt wąskiego materiału porównawczego wskazała, że opiniując bazuje na takim materiale, jaki jest jej jako biegłemu dostarczony, przy czym, gdyby ten materiał nie był wystarczający do sformułowania ostatecznych wniosków, zostałoby to wskazane.

Sąd podzielił w całości powyższą opinię, jest ona spójna, logiczna, kompletna, nie zawiera nieścisłości. Graficzne przedstawienie w opinii tych elementów pisma dowodowego i porównawczego, które wykazują zbieżności pozwalają na naoczne stwierdzenie ich występowania i ocenę wniosków opinii pod kątem jej prawidłowości. Sąd analizując złożone próbki pisma spadkodawcy oraz pismo zawarte w testamencie pod kątem wskazanych w opinii biegłego elementów nie dostrzegł żadnych podstaw, by uznać, że opinia budzi jakiekolwiek wątpliwości. Chociaż co do części z zapisów jedynym źródłem stwierdzenia autorstwa spadkodawcy jest oświadczenie uczestnika, bądź okoliczności sporządzenia danego dokumentu prywatnego, jak w przypadku umowy sprzedaży samochodu, to trzeba podkreślić, że dostarczono liczne dokumenty, w których widnieje pełen podpis spadkodawcy i te zapisy stanowią niewątpliwy punkt odniesienia do oceny innych próbek pisma, na co wskazywała biegła. Wymaga podkreślenia to, że biegła, jak podała, chociaż w opinii graficznie zaprezentowała tylko porównanie części materiału, to analizowała całość i podała w opinii uzupełniającej, że wszystkie te zapisy charakteryzuje zbieżność co do cech pisma.

Dodatkowo warto wskazać, że samo sporządzenie testamentu i wskazanie w nim, jako spadkobiercy osoby niespokrewnionej z pominięciem siostry nie budzi także wątpliwości z punktu widzenia zasad doświadczenia życiowego. Uczestnik P. D. wskazał, że ze spadkodawcą jest zaprzyjaźniony od dzieciństwa i jest to bardzo bliska przyjaźń – wymienieni wzajemnie posiadali klucze do swoich mieszkań, informacje dot. swojego majątku, hasła do kont bankowych, kont internetowych, uczestnik podał także, że był ze spadkodawcą w chwili jego śmierci. Jednocześnie zaś wnioskodawczyni wskazała, że na tle sporu dotyczącego podziału majątku po rodzicach doszło do konfliktu między nią, a spadkodawcą i od tego czasu ich wzajemne kontakty wygasły. Data sporządzenia testamentu jest zbieżna z okresem śmierci matki spadkodawcy i uczestniczki.

Sąd stwierdził, że spadek po M. M. zmarłym dnia 26 lipca 2018 roku w T. mającym ostatnie miejsce zwykłego pobytu w S. na podstawie testamentu własnoręcznego z dnia 15 maja 2011 roku otwartego i ogłoszonego w Sądzie Rejonowym w Szczytnie w dniu 20 września 2018 roku nabył w całości z dobrodziejstwem inwentarza P. D. s. A. i H. Postanowienie Sądu Rejonowego – I Wydział Cywilny z dnia 29 marca 2019 r. I Ns 237/18

W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.

Z wyrazami szacunku.

Adwokat Mateusz Ziębaczewski

Mateusz Ziębaczewski to doświadczony adwokat i jedyny w swoim rodzaju specjalista od prawa spadkowego w Polsce. Swoją wiedzą i umiejętnościami służy klientom, pomagając im w najbardziej skomplikowanych sprawach spadkowych. Z naszą kancelarią współpracują najbardziej znani profesorowie, doktorzy prawa oraz byli ministrowie, gdyż cenią jakość, pewność i bezpieczeństwo jakie oferujemy.

email telefon LinkedIn

Zobacz pozostałe wpisy autora

Kancelaria Prawa Spadkowego w Poznaniu