Twoja sprawa z zakresu prawa spadkowego jest już wystarczająco stresująca. Nie powinieneś rozbijać banku tylko po to, aby upewnić się, że jesteś chroniony

Śmierć dziedziczącego na podstawie testamentu członka rodziny przed śmiercią spadkodawcy

Zgodnie z art. 670 KPC Sąd spadku z urzędu bada, kto jest spadkobiercą.  W szczególności ustala, czy spadkodawca nie pozostawił testamentu. Sąd stwierdzi nabycie spadku przez spadkobierców, choćby były nimi inne osoby niż te, które wskazali uczestnicy. W postanowieniu o stwierdzeniu nabycia spadku sąd wymienia spadkodawcę oraz wszystkich spadkobierców, którym spadek przypadł, jak również wysokość ich udziałów (art. 677 § 1 KPC). Zgodnie z art. 926 § 1 KC powołanie do spadku wynika z ustawy albo z testamentu. Dziedziczenie ustawowe co do całości spadku następuje, gdy spadkodawca nie powołał spadkobiercy w ważnym testamencie albo gdy żadna z osób, które powołał, nie chce lub nie może być spadkobiercą. W § 2 tego przepisu wyrażono generalną zasadę, że powołanie do dziedziczenia z testamentu ma pierwszeństwo przed dziedziczeniem ustawowym. Zasada ta zabezpiecza pełną realizację swobody w dysponowaniu majątkiem na wypadek śmierci.

Jeżeli zatem spadkodawca wyraził swoją wolę w formie testamentu i testament ten jest ważny w świetle obowiązujących przepisów, Sąd obowiązany jest stwierdzić nabycie praw do spadku stosownie do woli spadkodawcy wyrażonej w testamencie, chociażby wola spadkobierców ustawowych, będących uczestnikami postępowania spadkowego, była inna. Testament jest jedyną czynnością prawną, która może być dokonana na wypadek śmierci (mortis causa), co oznacza, że skutki prawne związane z rozporządzeniem testamentowym powstają dopiero z chwilą śmierci testatora. Jest to czynność jednostronna, osobista, nieskierowana do żadnego adresata. Zgodnie z art. 949 § 1 KC spadkodawca może sporządzić testament, w ten sposób, że napisze go w całości pismem ręcznym, podpisze i opatrzy datą.

Śmierć dziedziczącego na podstawie testamentu członka rodziny przed śmiercią spadkodawcy Poznań

Testament przewidziany w art. 949 § 1 KC jest testamentem własnoręcznym spadkodawcy. Ustawodawca nie używa wprawdzie określenia „własnoręczny”, ale wniosek ten płynie ze sformułowania: „spadkodawca może sporządzić testament w ten sposób, że napisze go w całości pismem ręcznym”, zawartego w treści ww. przepisu. Testament własnoręczny należy do grupy testamentów zwykłych, co oznacza, że może być sporządzony przez każdą osobę fizyczną mającą zdolność testowania w każdym momencie. Będzie on również ważny bezterminowo i wywoła skutki mortis causa, chyba że testator za swojego życia testament ten odwoła. Jako wymogi formalne dla ważnego sporządzenia testamentu własnoręcznego ustawodawca zastrzega konieczność, by spadkodawca napisał go w całości pismem ręcznym, podpisał i opatrzył datą. Wyjątkowo jednak brak daty nie będzie pociągał za sobą nieważności testamentu (art. 949 § 2 KC).

Dla ważności testamentu własnoręcznego cała treść tego testamentu musi być zatem spisana osobiście przez testatora. W doktrynie prawa i orzecznictwie wskazuje się, iż wymaganie własnoręczności sporządzenia aktu ostatniej woli pełni wiele ważnych funkcji. Po pierwsze, utrudnia sfałszowanie testamentu (znacznie łatwiej podrobić sam podpis, niż sporządzić treść całego dokumentu). Po drugie, nadaje powagi czynności sporządzania testamentu i skłania ku gruntownemu przemyśleniu treści oświadczenia przez spadkodawcę. Po trzecie, łatwo pozwala oddzielić oświadczenie ostatniej woli od innych oświadczeń spadkodawcy (testamentem jest wyłącznie treść spisana własnoręcznie). Po czwarte, pozwala uniknąć ponoszenia kosztów związanych ze sporządzeniem aktu ostatniej woli (np. związanych z koniecznością zapłaty wynagrodzenia profesjonaliście za asystowanie przy dokonywaniu takiej czynności prawnej). Testament własnoręczny sporządza sam testator. Przy tej formie testamentu nie jest wymagana obecność świadków. Podpis spadkodawcy pod testamentem własnoręcznym musi być także postawiony przez niego odręcznie. Nie jest dopuszczalne – ani technicznie możliwe – posłużenie się tu podpisem elektronicznym. Nie ma możliwości posłużenia się inną osobą, która z upoważnienia bądź jako pełnomocnik złożyłaby podpis za spadkodawcę.

Przyjmuje się, przy tym, że nieczytelność podpisu spadkodawcy nie powinna automatycznie eliminować ważności testamentu, o tyle wprowadza element niepewności co do identyfikacji osoby testatora i autentyczności jego podpisu, który w takich sytuacjach powinien być każdorazowo weryfikowany w drodze opinii biegłego sądowego z zakresu analizy pismoporównawczej, by ocenić, czy podpis ten wykazuje cechy znamienne dla pisma testatora objętego treścią testamentu (i ewentualnie w porównaniu z innymi próbkami jego pisma, jeśli są dostępne) i czy testator stale się w taki sposób podpisywał (co wymagać będzie porównania tego podpisu z podpisami zamieszczonymi przez niego za życia na innych dokumentach). Zgodnie z etymologią słowa podpis przyjmuje się, że musi się on znajdować pod treścią oświadczenia woli testatora. Zakresem tego oświadczenia będzie więc objęte tylko to, co znajduje się nad podpisem. Sąd Najwyższy dodał jednak w tym kontekście, że wyjątkowo podpis może zostać umieszczony w innym miejscu, jeżeli jego związek z treścią tego oświadczenia będzie oczywisty (uchwała SN z 5.6.1992 r., III CZP 41/92, OSNCP 1992, Nr 9, poz. 147). Podpis na testamencie własnoręcznym dokumentuje zakończenie sporządzania testamentu (przed podpisaniem można mówić jedynie o projekcie testamentu); pozwala na identyfikację spadkodawcy jako autora testamentu; utrudnia sfałszowanie aktu ostatniej woli (ze względu na wymaganie własnoręcznego napisania takiego testamentu znaczenie tej cechy podpisu jest mniejsze); podkreśla solenny charakter testamentu jako czynności prawnej; dowodzi animus testandi spadkodawcy.

Zasadę przyrostu w polskim prawie spadkowym przewiduje art. 965 KC. W ramach dziedziczenia testamentowego zasada przyrostu rozstrzyga, co się dzieje z udziałem spadkowym, który przypadłby jednemu ze spadkobierców testamentowych, jeśliby ten nie zmarł przed otwarciem spadku albo gdyby nie odrzucił spadku. Teoretycznie w takim wypadku możliwe są dwa rozwiązania; pierwsze polega na przyznaniu udziału tego spadkobiercy pozostałym spadkobiercom testamentowym, drugie zaś na przyznaniu owego udziału spadkobiercom testamentowym. Polski KC stoi na gruncie pierwszego rozwiązania, czyli właśnie przyrostu. Jak stanowi art. 965 KC, jeżeli spadkodawca powołał kilku spadkobierców testamentowych, a jeden z nich nie chce lub nie może być spadkobiercą, przeznaczony dla niego udział, w braku odmiennej woli spadkodawcy, przypada pozostałym spadkobiercom testamentowym w stosunku do przypadających im udziałów (przyrost).

Śmierć dziedziczącego na podstawie testamentu członka rodziny przed śmiercią spadkodawcy Poznań

Artykuł 965 KC stanowiący, że jeżeli spadkodawca powołał kilku spadkobierców testamentowych, a jeden z nich nie chce lub nie może być spadkobiercą, to przeznaczony dla niego udział w braku odmiennej woli spadkodawcy, przypada pozostałym spadkobiercom testamentowym w stosunku do przypadających im udziałów, ma zastosowanie również w sytuacji, gdy odpada dwóch lub więcej spadkobierców, ale pozostaje co najmniej jeden z powołanych. Skoro «przyrost» nie następuje w wypadku odmiennej woli spadkodawcy, to odmienna wola spadkodawcy co do przyrostu może wynikać wprost w sytuacji przewidzianej w art. 963 KC, a więc kiedy spadkodawca powołał spadkobiercę testamentowego na wypadek, gdyby inna osoba powołana jako spadkobierca ustawowy lub testamentowy nie chciała lub nie mogła być spadkobiercą (tzw. podstawienie zwykłe), a także w wypadku tzw. podstawienia powierniczego przewidzianego przez art. 964 KC. W wypadku zaś gdy spadkodawca nie skorzystał z uprawnień przewidzianych w powołanych przepisach jego odmienna wola, tj. wyłączenie przyrostu musi wynikać z wykładni treści testamentu.

Sprawa spadkowa opracowana przez Kancelarię

Zgodnie z zapewnieniem złożonym przez wnioskodawczynię I. B. stosownie do art. 671 KPC, Sąd ustalił krąg spadkobierców ustawowych J. L. na podstawie art. 931 KC. Wszyscy spadkobiercy ustawowi byli wezwani do udziału w postępowaniu. W. L. złożyła do akt testament spadkodawczyni w formie aktu notarialnego w Kancelarii Notarialnej w S. przez notariusza Z. N. W testamencie tym do całości spadku zostali powołani syn B. L. oraz jego żona W. L.. Testament ten został otwarty i ogłoszony dnia 29 czerwca w toku sprawy o stwierdzenie nabycia spadku.

Śmierć dziedziczącego na podstawie testamentu członka rodziny przed śmiercią spadkodawcy Poznań

Nikt ze spadkobierców ustawowych nie podnosił zarzutów dotyczących ważności testamentu. Nikt nie wskazał też okoliczności faktycznych mogących wywoływać wątpliwości co do ważności testamentu o jakich mowa w art. 944 i 945 KC. Testament spełnia przy tym warunki formalne określone w art. 941 KC, art. 942 KC, i art. 950 KC. Wola spadkodawczyni zgodnie z treścią testamentu nie budzi wątpliwości (art. 948 KC).

Jednakże jeden z powołanych w testamencie spadkobierców – B. L. zmarł przed otwarciem spadku. Testament spadkodawczyni nie zawiera szczególnych postanowień na wypadek niemożności dziedziczenia, przez któregoś ze spadkobierców. Zgodnie zatem z art. 965 KC udział zmarłego B. L. przypada W. L. (tzw. przyrost). W tych warunkach stosownie do art. 669 KPC, orzeczono, że spadek na podstawie testamentu notarialnego nabyła w całości W. L. Postanowienie Sądu Rejonowego – I Wydział Cywilny z dnia 9 maja 2017 r. I Ns 145/16

W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.

Z wyrazami szacunku.

Adwokat Mateusz Ziębaczewski

Mateusz Ziębaczewski to doświadczony adwokat i jedyny w swoim rodzaju specjalista od prawa spadkowego w Polsce. Swoją wiedzą i umiejętnościami służy klientom, pomagając im w najbardziej skomplikowanych sprawach spadkowych. Z naszą kancelarią współpracują najbardziej znani profesorowie, doktorzy prawa oraz byli ministrowie, gdyż cenią jakość, pewność i bezpieczeństwo jakie oferujemy.

email telefon LinkedIn

Zobacz pozostałe wpisy autora

Kancelaria Prawa Spadkowego w Poznaniu