Powództwo z tytułu dziedziczenia, zachowku, jak również z tytułu zapisu, polecenia oraz innych rozrządzeń testamentowych wytacza się wyłącznie przed sąd ostatniego miejsca zwykłego pobytu spadkodawcy, a jeżeli miejsca jego zwykłego pobytu w Polsce nie da się ustalić, przed sąd miejsca, w którym znajduje się majątek spadkowy lub jego część. Właściwość miejscową sąd bierze pod rozwagę z urzędu. Pod pojęciem majątku spadkowego należy rozumieć prawa i obowiązki majątkowe zmarłego.
Mimo, że przepisy ustawy nie zawierają definicji miejsca zwykłego pobytu, to za miejsce zwykłego pobytu spadkodawcy należy uznać miejscowość, w której w ostatnim czasie przed śmiercią znajdował się główny ośrodek życiowy spadkodawcy, w której spadkodawca przebywał przez pewien czas, jednak bez zamiaru stałego pobytu w rozumieniu art. 25 KC. Samo przebywanie w danej miejscowości nie stanowi o zamieszkaniu, lecz musi być połączone z zamiarem stałego pobytu, tj. z takim przebywaniem, które ma cechy założenia tam ośrodka swoich osobistych i majątkowych interesów. Powszechnie przyjmuje się, że oba te elementy – fizyczne przebywanie w danej miejscowości (corpus) i zamiar, wola stałego pobytu (animus), muszą występować łącznie.
Uzasadnione jest więc, aby za decydujące kryterium w tej mierze nie było przyjmowane tylko ostatnie miejsce przebywania zmarłego (np. w przypadku wyjazdu do pracy poza miejsce zwykłego pobytu), a także ostatnie miejsce jego zamieszkania. Z powyższego wynika zatem, że sam fakt zameldowania osoby fizycznej absolutnie nie ma wpływu na właściwość sądu spadku, tym bardziej, że jest to właściwość wyłączna.
Gdy miejsca zwykłego pobytu w Polsce nie da się ustalić, pozew o zachowek składa się do Sądu w którym znajduje się majątek spadkowy lub jego część. Ustalenie właściwości miejscowej sądu będzie zależało zatem od miejsca położenia majątku spadkowego (np. ruchomości, nieruchomości, wierzytelności) lub jego części w Polsce. Jeżeli majątek spadkowy znajduje się w okręgach różnych sądów (np. nieruchomość), właściwy będzie każdy z tych sądów, a wybór jednego z nich będzie należał do powoda.
1) pozew z tytułu dziedziczenia (art. 922 i n. KC), które obejmują roszczenia procesowe wynikające ze spraw pozostających w związku otwarciem spadku, takie jak: o uznanie spadkobiercy za niegodnego (art. 928 KC), wyłączenie małżonka od dziedziczenia (art. 940 KC), o zapłatę długu spadkowego (art. 1032–1034 KC), o roszczenia powstałe z tytułu umów dotyczących spadku (art. 1047–1057 KC);
2) pozew z tytułu zachowku (art. 991 i n. KC), które dotyczą przede wszystkim roszczeń procesowych o zapłatę z tytułu zachowku (art. 991 KC) lub o jego uzupełnienie przeciwko zapisobiercy windykacyjnemu (art. 9991 KC) lub przeciwko obdarowanemu (art. 1000 KC);
3) pozew z tytułu zapisu, które mogą obejmować żądanie zapisobiercy wykonania zapisu (art. 970 KC), żądania wykonania dalszych zapisów (art. 974 KC), wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy, zwrotu pożytków lub zapłatę ich wartości (art. 977 KC);
4) pozew z tytułu polecenia, które dotyczą przede wszystkim roszczenia procesowego o wykonanie polecenia (art. 985 KC);
W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.
Z wyrazami szacunku.
