Testament jest czynnością prawną jednostronną, a zatem do jego dokonania konieczne jest oświadczenie woli spadkodawcy. Oświadczenie woli nie jest skierowane do określonego adresata, gdyż osoby ze względu na przepisy o jego formie uczestniczące w akcie jego sporządzenia nie są adresatami oświadczenia woli i stąd nie stosuje się do niego w zasadzie art. 61 KC (por. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 23 września 1958 r., OSPiKA 1959, nr 9, poz. 253), a jedynie osoby urzędowe dokumentują fakt złożenia przez spadkodawcę oświadczenia ostatniej woli.

Ze względu na znaczenie tego aktu jest on czynnością sformalizowaną i nie zachowanie przepisów o formie testamentu, które mają charakter bezwzględnie obowiązujący skutkuje jego nieważnością (art. 958 KC). Przepisy dotyczące formy testamentu mają na celu zapewnienie autentyczności testamentu, woli testowania, zdolności testowania, ustalenia wzajemnego stosunku kilku testamentów. Dlatego też wyłączają w zasadzie jako lex specialis ogólny przepis art. 60 KC. Już z tego względu zarzut obrazy tego przepisu należało uznać za chybiony. W związku z tym występujące w sprawie zagadnienie należało rozstrzygać na gruncie art. 950 KC, który w istocie odsyła do ustawy z dnia 14 lutego 1991 r. - Prawo o notariacie (Dz.U. Nr 22, poz. 91 ze zm. - dalej "PrNot"). Zatem dopiero w kwestiach nie unormowanych w art. 79 - 95 PrNot można by sięgać do art. 60 KC. Ponieważ przepisów wyjątkowych nie należy interpretować rozszerzająco, trzeba się zatem opowiedzieć za taką ich wykładnią, która nie może być sprzeczna z ustawą (art. 958 KC), ale odpowiadającą teorii woli i uwzględniającą okoliczności konkretnej sprawy.

Stosownie do art. 950 KC sporządzenie testamentu notarialnego następuje w formie właściwej dla aktu notarialnego. Notariusz zatem powinien przestrzegać reguł obowiązującego przy sporządzaniu tego rodzaju czynności notarialnej (art. 92 PrNot). W świetle wyżej zasygnalizowanych zasad wykładni można przyjąć, że nieważność testamentu notarialnego wywołują takie uchybienia, które rodzą uzasadnioną wątpliwość co do prawdziwości zdarzeń ujętych w akcie (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 15 maja 2003 r., I CKN 367/01, Legalis i uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 19 lipca 2001 r., III CZP 36/01, OSNC 2002, nr 1, poz. 7). Stosownie do przepisów art. 91 - 95 PrNot złożone przez testatora oświadczenie woli powinno być spisane w akcie notarialnym, a następnie odczytane przez notariusza lub inną osobę w obecności notariusza i przyjęte przez sporządzającego testament (potwierdzone). Po dokonaniu tych czynności akt notarialny powinien być podpisany przez spadkodawcę i przez notariusza, o czym należy uczynić wzmiankę. Jeżeli testator nie umie lub nie może pisać powinien złożyć tuszowy odcisk palca, a obok tego odcisku inna osoba wpisać imię i nazwisko osoby nie umiejącej lub nie mogącej pisać i umieścić swój podpis.

Konieczność zachowania tych podstawowych wymagań formy staje się istotna już z tego względu, że jak wyżej zasygnalizowano, testament jest czynnością jednostronną i mortis causa, a więc powinien być sporządzony w sposób wyłączający lub przynajmniej minimalizujący wątpliwości dotyczące zarówno treści, jak swobody testowania (por uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 19 lipca 2001 r., III CZP 36/01, OSNC 2002, nr 1, poz. 7).

Niewykluczając więc możliwości posłużenia się przez notariusza projektem testamentu spadkodawca powinien oświadczyć przed sporządzającym testament notariuszem swą ostatnią wolę, następnie przygotowany wcześniej projekt, jeżeli całkowicie odpowiada jego woli powinien mu być odczytany, w dalszej kolejności notariusz powinien upewnić się, przez potwierdzenie przez spadkodawcę zapisanej treści, czy spadkodawca dokładnie rozumie treść oraz znaczenie aktu i czy jest on zgodny z jego wolą. To tak zwane potwierdzenie aktu przez spadkodawcę jest więc tylko jednym z elementów omawianej formy. Pozwala ono dodatkowo przekonać się, czy spadkodawca działał z zamiarem dokonania rozrządzenia majątkiem na wypadek śmierci. Postanowienie Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 13 stycznia 2005 r. IV CK 428/04

W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.

Z wyrazami szacunku.