Podstawą dziedziczenia w polskim prawie spadkowym mogą być dwa tytuły powołania: ustawa bądź testament (art. 926 § 1 KC). W konkretnej sprawie stwierdzenie nabycia spadku może nastąpić na podstawie jednego z tych tytułów powołania, z wyjątkiem sytuacji o jakiej mowa w § 3 art. 926. W myśl wymienionego przepisu, z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, następuje wtedy, gdy spadkodawca nie powołał do tej części spadkobiercy albo gdy którakolwiek z kilku osób, które powołał do całości spadku, nie chce lub nie może być spadkobiercą. Brzmienie tego przepisu wyjaśnił Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 8 września 1975 r., III CRN 218/75 (OSNCP 1976/9/200) stwierdzając: „…dziedziczenie testamentowe może dotyczyć części spadku, nie tylko części ułamkowej. Jednakże, gdy spadkobierca przeznaczył poszczególne przedmioty (grunt, budynki) dwom osobom, to w takim wypadku dopuszczalne jest dziedziczenie testamentowe tylko wtedy, gdy przedmioty te wyczerpują spadek lub prawie cały spadek (art. 961 KC), nie jest zaś dopuszczalne co do pewnych przedmiotów dziedziczenie testamentowe, a co do pozostałych – ustawowe”. Stanowisko to zachowuje aktualność, zważywszy na niezmieniony stan prawny.
Jak wiadomo, zastosowanie art. 961 KC zakłada rozstrzygnięcie, czy wymieniony w testamencie przedmiot wyczerpuje prawie cały spadek. Z uwagi na to, że przepis ten stanowi regułę interpretacyjną, określającą w przewidzianej w nim sytuacji treść oświadczenia ostatniej woli, trafnie przyjmuje się, że przy ocenie, czy przedmiot przeznaczony w testamencie określonej osobie wyczerpuje prawie cały spadek, uwzględnieniu podlegają w zasadzie jedynie przedmioty (prawa) należące do spadkodawcy w chwili sporządzenia testamentu (pojęcie „spadek” nie jest tu zatem rozumiane ściśle, w znaczeniu art. 922 KC). Spadkodawca formułując bowiem rozrządzenie w sposób wskazany w art. 961 KC, ma możliwość zadysponowania tylko tymi przedmiotami. Jeżeli jednak spadkodawca zadysponował przedmiotem nie należącym do niego lub w chwili sporządzenia testamentu zaliczał do swego majątku przedmioty, które mu nie przysługują, także one powinny być uwzględnione przy wspomnianej ocenie (por. orzeczenie SW w Lublinie z dnia 17 listopada 1961 r. CR 4555/60, OSP 1963, poz. 195 i uchwałę SN z dnia 16 września 1993 r. III CZP 122/93, OSP 1994, poz. 177).
Konsekwentnie – preferując punkt widzenia testatora, z uwagi na to, że art. 961 KC jest regułą interpretacyjną określającą treść testamentu – należy również przyjąć, że przy wspomnianej ocenie pominięciu podlegają przedmioty, które wprawdzie w chwili testowania należały do spadkodawcy, ale których on do swego majątku nie zaliczał. Sytuacje takie będą jednak chyba zupełną rzadkością. Doświadczenie życiowe bowiem uczy, że ludzie o wiele częściej są przekonani o przysługiwaniu im majątku, który do nich nie należy, niż nieświadomi praw majątkowych przysługujących im. Postanowienie Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 28 października 1997 r. I CKN 276/97
[spacer]
W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.
Z wyrazami szacunku.
