Twoja sprawa z zakresu prawa spadkowego jest już wystarczająco stresująca. Nie powinieneś rozbijać banku tylko po to, aby upewnić się, że jesteś chroniony

Dziedziczenie i dział spadku gospodarstwa rolnego, pola, gruntu, ziemi czy roli

Zasada, że do dziedziczenia stosuje się przepisy obowiązujące w chwili otwarcia spadku, ma także pełne zastosowanie do dziedziczenia gospodarstw rolnych. Stąd też jeżeli w dacie otwarcia spadku istniały ograniczenia związane z nabywaniem gospodarstw rolnych przez spadkobranie, sąd, wydając postanowienie o nabyciu spadku, jest obowiązany je uwzględnić.

Od 14 lutego 2001 r. dziedziczenie gospodarstw rolnych następuje zgodnie z ogólnymi regułami spadkobrania. Wskazane zaś w przepisie aktualnie obowiązującego art. 1059 KC szczególne reguły ustawowego dziedziczenia gospodarstw rolnych odnoszą się do spadków otwartych przed dniem 14 lutego 2001 r. Czyli jak spadkodawca umarł po dnu 14 lutego 2001 r., to mamy do czynienia z dziedziczeniem ustawowym bez ograniczeń. Jeżeli przed dniem 14 lutego 2001 r., to dziedziczenie jest z opisanymi poniżej ograniczeniami.

Należy nadmienić, że wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 31 stycznia 2001 roku wydanym w sprawie P 4/99 (OTK 2001, nr 1, poz. 5, Dz.U z 2001 r. Nr 14, poz. 99) przepis art. 1059 KC w brzmieniu nadanym przez ustawę z dnia 26 października 1971 r. zmieniającą ustawę Kodeks cywilny (Dz.U. z 1971 r. Nr 27, poz. 252) i w brzmieniu nadanym przez ustawę z dnia 28 lipca 1990 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 55, poz. 321) oraz art. 1060, 1062 i 1064 (w brzmieniu nadanym przez ustawę z dnia 28 lipca 1990 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny (Dz.U. z 1990 r. Nr 55, poz. 321)) oraz art. 1087 zostały uznane za niezgodny z art. 64 ust. 1 i 2 w zw. z art. 21 ust. 1 i art. 31 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej jedynie w zakresie, w którym odnoszą się do spadków otwartych od dnia 14 lutego 2001 roku. Oznacza to, że od dnia 14 lutego 2001 r. nie ma odrębnego dziedziczenia gospodarstwa rolnego.

Dziedziczenie gospodarstwa rolnego, gdy spadkodawca umarł po dniu 14 lutego 2001 r.

Zgodnie z treścią art. 922 § 1 KC prawa i obowiązki majątkowe zmarłego przechodzą z chwilą jego śmierci na jedną lub kilka osób stosownie do przepisów księgi czwartej kodeksu cywilnego. Do chwili przyjęcia spadku spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe tylko ze spadku. Od chwili przyjęcia spadku ponosi odpowiedzialność za te długi z całego swego majątku (art. 1030 KC).

Na podstawie zaś art. 1031 KC w razie prostego przyjęcia spadku spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe bez ograniczenia (§ 1). W razie przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe tylko do wartości ustalonego w inwentarzu stanu czynnego spadku. Powyższe ograniczenie odpowiedzialności odpada, jeżeli spadkobierca podstępnie nie podał do inwentarza przedmiotów należących do spadku albo podał do inwentarza nie istniejące długi (§ 2).

Dziedziczenie i dział spadku gospodarstwa rolnego, pola, gruntu, ziemi czy roli Poznań Warszawa

Następstwo prawne po osobie zmarłej wynikające z nabycia spadku ma charakter sukcesji uniwersalnej, jest to następstwo pod tytułem ogólnym, spadkobierca na mocy jednego zdarzenia, jakim jest otwarcie spadku, wstępuje w ogół praw i obowiązków osoby zmarłej (spadkodawcy).

Otwarcie spadku następuje zawsze w chwili śmierci osoby fizycznej, z tą też chwilą spadkobierca nabywa spadek. Z chwilą otwarcia spadku określone prawa i obowiązki wchodzą do majątku spadkobierców (art. 925 KC), stając się prawami i obowiązkami tych osób. Następstwo to, zapewniając kontynuowanie stosunków majątkowych osoby fizycznej po jej śmierci, jednocześnie służy bezpieczeństwu obrotu cywilnoprawnego, a tym samym stanowi także zabezpieczenie interesów osób trzecich, w szczególności wierzycieli osoby zmarłej. Spadek natomiast stanowi ogół praw i obowiązków majątkowych zmarłego o charakterze cywilnoprawnym (art. 922 § 1 KC). Pojęciem następstwa prawnego obejmuje się cywilnoprawne prawa i obowiązki o charakterze majątkowym, niemajątkowe bowiem wygasają z chwilą śmierci ich podmiotu, na nikogo więc przejść nie mogą. Na podstawie art. 922 § 1 KC obowiązki majątkowe zmarłego przechodzą na spadkobierców, obciążają aktywa tworzące spadek, rodzą po stronie spadkobierców zmarłego obowiązek ich uregulowania.

W okresie od otwarcia do przyjęcia spadku wierzyciele spadkowi mogą dochodzić swoich roszczeń w drodze postępowania sądowego. Jeżeli wierzyciel spadku dochodzi swych praw wobec spadkobiercy, spoczywa na nim dowód wykazania, że osoba pozwana jest następcą prawnym jego dłużnika. Najprostszym i najpewniejszym jest uzyskanie przez wierzyciela stwierdzenia nabycia spadku lub zarejestrowanego aktu poświadczenia dziedziczenia, gdyż w ten sposób zostanie definitywnie wskazany dłużnik, od którego można domagać się spełnienia świadczenia, z uwagi na ujęte w art. 1025 § 2 KC stwierdzenie, że osoba wskazana w postanowieniu o stwierdzeniu nabycia spadku jest spadkobiercą.

Jakkolwiek żaden przepis prawa nie wymaga wykazania przez wierzyciela następstwa prawnego za pomocą stwierdzenia nabycia spadku, to jednak nie sposób wykluczyć sytuacji, w której cały majątek spadkowy przejdzie na inne osoby niż te, które w ustawie zostały zaliczone do kręgu spadkobierców ustawowych, możliwe jest także złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku. Zgodnie z art. 6 KC w procesie o wykonanie zobowiązania należącego do długów spadkowych, powódka jako wierzyciel miała obowiązek wykazać, że pozwany nabył spadek po zmarłym dłużniku.

Jeżeli wierzyciel dochodzi roszczenia od spadkobiercy dłużnika, na wierzycielu spoczywa dowód wykazania, że pozwany jest następcą prawnym dłużnika. Wierzyciel nie musi jednak przedstawiać postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku, czy zarejestrowanego aktu poświadczenia dziedziczenia.

Jeżeli wierzyciel powoła się na dziedziczenie ustawowe spadkobiercy wynikające z faktu pokrewieństwa, na spadkobiercy spoczywa ciężar wykazania, że w rzeczywistości nie jest on spadkobiercą, np. gdy nastąpiło dziedziczenie z testamentu albo spadkobierca ustawowy odrzucił spadek.

Zgodnie z art. 1015 § 1 KC, oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania. Określony w tym przepisie termin ma, jak jednolicie przyjmuje się w literaturze, charakter prekluzyjnego (zawitego) terminu prawa materialnego.

Dziedziczenie i dział spadku gospodarstwa rolnego, pola, gruntu, ziemi czy roli Poznań Warszawa

Przepisy Kodeksu cywilnego nie zawierają regulacji dotyczącej zawieszania biegu albo przerwania biegu terminów zawitych. W literaturze i orzecznictwie przyjmuje się, że do terminów zawitych nie mają zastosowania w drodze analogii przepisy kodeksu cywilnego o przedawnieniu, gdyż terminy zawite cechują się dużo większym rygoryzmem niż terminy przedawnienia. Roszczenia, do których terminy zawite się odnoszą, po ich upływie wygasają, natomiast roszczeń przedawnionych nie można skutecznie dochodzić przed sądem (por. uzasadnienia uchwał Sądu Najwyższego z dnia 16 września 1993 r., III CZP 125/93, OSNC 1994, Nr 4, poz. 75, z dnia 9 lutego 2017 r., III CZP 98/16, OSNC 2017, Nr 10, poz. 109).

Nie brak jednak stanowisk przeciwnych opowiadających się za koniecznością moderowania skutków prawnych upływu terminu zawitego i stosowania w tej materii ostrożnej analogii z przepisów o przedawnieniu (por. uzasadnienie uchwały z dnia 10 marca 1992 r., III CZP 10/92, OSP 1993, Nr 2, poz. 30; uzasadnienia postanowień Sądu Najwyższego z dnia 5 listopada 1976 r., III CRN 202/76, OSNCP 1977, Nr 10, poz. 186, z dnia 22 kwietnia 2015 r., II CSK 560/14 , z dnia 28 maja 2015 r., III CSK 352/14, OSNC 2016, Nr 5, poz. 63).

W wyjątkowych wypadkach sąd można również przy ocenie upływu terminu zawitego zastosować ogólną zasadę wyrażoną w art. 5 KC W orzecznictwie nie budzi wątpliwości dopuszczalność oceny upływu terminu zawitego pod kątem zgodności z art. 5 KC (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 10 marca 1993 r., III CZP 8/93, OSNCP 1993, Nr 9, poz. 153, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 30 sierpnia 1991 r., III CRN 206/91).

Nie ma znaczenia rozpoznanie wniosku o stwierdzenie nabycia spadku przez sąd w okresie kilku miesięcy po jego złożeniu, jeżeli wniosek taki złożony został przed upływem sześciu miesięcy od dowiedzenia się przez wnioskodawcę o śmierci spadkodawcy (art. 1015 § 1 KC) i termin taki powinien być zachowany, gdy czynności zmierzające do odbioru oświadczenia spadkobiercy (art. 641 KPC) dokonane zostaną przed sądem nawet po upływie wspomnianego terminu. Zgodnie z art. 640 § 2 KPC, oświadczenie o przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza może być składane w sądzie spadku w toku postanowienia o stwierdzenie nabycia spadku (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 15 października 2015 r., II CZ 71/15).

Spadkobiercy ustawowi zostali podzieleni na grupy dochodzące kolejno do dziedziczenia ustawowego. Małżonek spadkodawcy jest uprzywilejowany w odniesieniu do wielkości udziału w spadku. W polskim prawie jedynie małżonek dziedziczy w pierwszej, drugiej, a także trzeciej grupie spadkobierców ustawowych. Ustawa określa wielkość udziałów poszczególnych spadkobierców. Małżonek spadkodawcy dochodzi do dziedziczenia z ustawy, w przypadku gdy pozostawał w związku małżeńskim ze spadkodawcą aż do chwili jego śmierci, przy czym chodzi tu o zawarcie małżeństwa, które wywołuje skutki cywilnoprawne. Małżonek dochodzi do dziedziczenia niezależnie od tego, czy pomiędzy małżonkami nastąpił trwały i zupełny rozkład pożycia.

W pierwszej kolejności powołane do spadku są z ustawy dzieci spadkodawcy oraz pozostający przy życiu małżonek. Dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek dziedziczą co do zasady w częściach równych, ale udział przypadający małżonkowi nie może wynosić mniej niż jedna czwarta całości spadku. Udziały równe dla wszystkich spadkobierców przypadają wtedy, gdy do spadku z ustawy powołany jest małżonek i nie więcej niż troje dzieci. Jeżeli natomiast do dziedziczenia dochodzi małżonek i więcej niż trójka dzieci, to udział spadkowy, który przypada małżonkowi spadkodawcy, wynosi jedną czwartą spadku, a dzieciom przypada w częściach równych pozostała część spadku.

W doktrynie zwraca się uwagę, że rozwiązanie takie często prowadzi do pokrzywdzenia dzieci. Równocześnie podaje się w wątpliwość uzasadnienie tak szczególnego uprzywilejowania małżonka. W obu przypadkach dzieci dziedziczą w częściach równych należny im majątek. Artykuł 931§ 2 KC mówi, że jeżeli dziecko spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, to przypadający mu udział spadkowy przypada jego dzieciom (wnukom) w równych częściach. Należy pamiętać, że art. 931 § 2 KC nie może być stosowany w drodze analogii w przypadku śmierci współmałżonka spadkodawcy przed otwarciem spadku oraz gdy według Kodeksu cywilnego osobę tę należy traktować tak, jakby nie dożyła otwarcia spadku. W takim przypadku stosujemy ogólne zasady dziedziczenia i nikt nie wstąpi w miejsce małżonka spadkobiercy.

Dziedziczenie i dział spadku gospodarstwa rolnego, pola, gruntu, ziemi czy roli Poznań Warszawa

Jeżeli spadkodawca nie pozostawił dzieci i wnuków, do dziedziczenia po nim dochodzi małżonek oraz rodzice. Małżonek może dojść do dziedziczenia także w zbiegu z rodzeństwem spadkodawcy oraz zstępnymi rodzeństwa. Wielkość udziału małżonka dziedziczącego w zbiegu z rodzicami bądź rodzeństwem spadkodawcy wynosi jedną drugą spadku.

Ustawodawca nie wprowadza różnic w zakresie dziedziczenia po spadkodawcy pomiędzy dziećmi małżeńskimi i pozamałżeńskimi rodziców spadkodawcy. Jednolicie traktowane jest zarówno rodzone, jak i przyrodnie (mające ze spadkodawcą jedynie wspólną matkę lub wspólnego ojca) rodzeństwo spadkodawcy oraz ich zstępni. Powołanie do dziedziczenia rodzeństwa spadkodawcy oraz wielkość udziałów każdego z nich jest więc niezależna od tego, czy rodzeństwo to pochodzi od tych samych rodziców, czy też jest to jedynie rodzeństwo przyrodnie. Oznacza to, że po śmierci jednego z rodziców przed śmiercią spadkodawcy dziedziczy ustawowo także rodzeństwo niebędące zstępnymi zmarłego rodzica. Na tych samych zasadach dziedziczy po spadkodawcy jego rodzeństwo przysposobione przez jego rodziców. Jednocześnie rodzeństwo dochodzi do dziedziczenia w dalszej klasie spadkobierców ustawowych po spadkodawcy właśnie w braku wyprzedzających ich w dziedziczeniu rodziców. Jeżeli do spadku dochodzi jedynie rodzeństwo spadkodawcy, udziały każdej z tych osób w spadku są równe. Zstępni rodzeństwa wstępują przy dziedziczeniu ustawowym w miejsce swego niedochodzącego do spadku rodzica lub innego wstępnego i otrzymują tę część spadkową, jaką otrzymałby on, gdyby dziedziczył. Zgodnie z wyraźnym brzmieniem art. 932 § 5 KC, podział tego udziału następuje według zasad, które dotyczą podziału spadku między dalszych zstępnych spadkodawcy.

Dziedziczenie gospodarstwa rolnego, gdy spadkodawca umarł przed dniem 14 lutego 2001 r.

Przepisy szczególne o dziedziczeniu gospodarstw rolnych z ustawy stosuje się do gospodarstw rolnych o powierzchni przekraczającej 1 ha gruntów rolnych, gospodarstwa o mniejszym obszarze są dziedziczone wyłącznie na zasadach ogólnych. W każdym bowiem przypadku chodzi o gospodarstwo rolne w znaczeniu przedmiotowym, którego koniecznym składnikiem jest grunt rolny, przy czym o charakterze gruntu przesądza jego przeznaczenie, a nie sposób aktualnego wykorzystania.

Spadkobiercy dziedziczą z ustawy gospodarstwo rolne, jeżeli w chwili otwarcia spadku:

1) stale pracują bezpośrednio przy produkcji rolnej albo

2) mają przygotowanie zawodowe do prowadzenia produkcji rolnej, albo

3) są małoletni bądź też pobierają naukę zawodu lub uczęszczają do szkół, albo

4) są trwale niezdolni do pracy.

Dziedziczenie i dział spadku gospodarstwa rolnego, pola, gruntu, ziemi czy roli

Gospodarstwo rolne z ustawy może dziedziczyć tylko ten spadkobierca, który powyższe warunki spełnia w chwili otwarcia spadku, ich uzyskanie po tej dacie nie wpływa na zdolność do dziedziczenia gospodarstwa rolnego. Stąd też, w przypadku stwierdzenia nabycia spadku, w skład którego wchodzi gospodarstwo rolne, należy w pierwszej kolejności ustalić, którzy ze spadkobierców ustawowych spełniają przesłanki do jego dziedziczenia.

Przesłanka stałej pracy bezpośrednio przy produkcji rolnej zostaje spełniona, gdy praca w jakimkolwiek gospodarstwie rolnym (niekoniecznie spadkowym) ma charakter stały, a nie dorywczy, co oznacza, że już z samego okresu świadczenia pracy powinna wynikać jej stałość.

Spadkobierca ma przygotowanie zawodowe do prowadzenia produkcji rolnej, uprawniające do dziedziczenia z ustawy gospodarstwa rolnego, jeżeli:

1) ukończył zasadniczą lub średnią szkołę rolniczą albo szkołę ekonomiczną o specjalności przydatnej do prowadzenia produkcji rolnej,

2) ukończył szkołę wyższą o kierunku rolniczym lub ekonomicznym, jeżeli kierunek ukończenia studiów daje przygotowania do prowadzenia produkcji rolnej,

3) uzyskał przygotowanie zawodowe do pracy w rolnictwie w drodze doskonalenia zawodowego prowadzonego przez uprawnione do tego zakłady pracy, jednostki organizacyjne i inne osoby prawne lub fizyczne,

4) wykaże się stałą pracą w gospodarstwie rolnym bezpośrednio przy produkcji rolnej przez okres co najmniej roku.

Przesłanka określana jako praktyczne przygotowanie zawodowe, jest spełniona także wówczas, gdy w chwili otwarcia spadku spadkobierca tej pracy już nie wykonuje.

Zgodnie § 3 ust. 1 rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 28.11.1964 r. w sprawie przenoszenia własności nieruchomości rolnych, znoszenia współwłasności takich nieruchomości oraz dziedziczenia gospodarstw rolnych za kwalifikacje do prowadzenia gospodarstwa rolnego uważa się ukończenie szkoły rolniczej, przysposobienia rolniczego lub uzyskanie tytułu kwalifikacyjnego w zawodach rolniczych, zaś zgodnie z ust. 3 tego paragrafu przerwa w pracy w gospodarstwie rolnym nie stanowi przeszkody do uznania, że osoba zainteresowana odpowiada warunkom określonym w art. 160 § 1pkt 1 KC.

Dziedziczenie i dział spadku gospodarstwa rolnego, pola, gruntu, ziemi czy roli

Przesłanka stałej pracy bezpośrednio przy produkcji rolnej (art. 1059 pkt 1 KC) rozumiana jest szeroko. Ocena czy spadkobierca w chwili otwarcia spadku stale pracował w gospodarstwie rolnym bezpośrednio przy produkcji rolnej jest zagadnieniem skomplikowanym o tyle, że judykatura w tej materii uległa pewnym zmianom, także wynikającym z uznania za niekonstytucyjne przepisów o dziedziczeniu gospodarstwa rolnego. Także w związku z późniejszymi zmianami społeczno-gospodarczymi, odstąpiono od wykładni zbyt rygorystycznej. Praca ta nie musiała być ani jedynym, ani głównym źródłem utrzymania spadkobiercy (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 1 lutego 2000 r. III CKN 575/98 niepubl). Sąd Najwyższy wielokrotnie w swej judykaturze podkreślał, że fakt pracy poza rolnictwem spadkobiercy, odpowiadającego przesłankom przewidzianym w art. 1059 KC, nie pozbawia go prawa dziedziczenia gospodarstwa rolnego. Pracą wykonywaną bezpośrednio przy produkcji rolnej jest praca związana z ziemią jako podstawowym środkiem produkcji, a zatrudniona bezpośrednio przy produkcji rolnej jest każda osoba, której praca ma bezpośredni związek z zadaniami wytwórczymi konkretnego gospodarstwa rolnego (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 15 czerwca 2010 r. II CSK 37/2010). Pojęcie stałej pracy przy produkcji rolnej obejmuje bowiem każdą pracę wykonywaną w gospodarstwie rolnym w ramach rodzinnego podziału czynności. Judykatura dopuszcza również, w zależności od konkretnego układu faktycznego, uznanie pracy sezonowej jako spełniającej przesłankę stałej bezpośredniej pracy przy produkcji rolnej, skoro praca w gospodarstwie rolnym z istoty swej najczęściej ma właśnie charakter sezonowy (zob. m.in. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 25 listopada 1997 r., I CKN 312/97). Wyjaśniono także, iż brak wykonywania codziennych czynności w obejściu i przy inwentarzu nie wyłączał omawianej przesłanki dziedziczenia. Przesłanka ta jest więc spełniona jeżeli spadkobierca stale tj. od szeregu lat, w tym w chwili otwarcia spadku, gdy tylko zachodziła taka potrzeba gospodarcza, wykonywał sukcesywnie czynności przy pracach polowych w spadkowym gospodarstwie rolnym.

Małoletnim jest osoba, która w chwili otwarcia spadku nie ukończyła 18 lat lub też nie osiągnęła pełnoletności przez zawarcie małżeństwa.

Jeżeli dziecko spadkodawcy nie może dziedziczyć z ustawy spadkowego gospodarstwa rolnego dla braku warunków, to w ich miejsce dziedziczą ich zstępni (wnuki i dalsi zstępni spadkodawcy), jeżeli w chwili otwarcia spadku odpowiadają warunkom. Na nich bowiem przechodzi udział w gospodarstwie rolnym przypadający dziecku spadkodawcy (ich wstępnemu). Znajdują tu w pełni zastosowanie zasady dziedziczenia ustawowego. Należy jednak podkreślić, że konstrukcja taka będzie miała zastosowanie wyłącznie w przypadku braku kwalifikacji do dziedziczenia z ustawy gospodarstwa rolnego po stronie dziecka spadkodawcy.

Jeżeli ani małżonek spadkodawcy, ani żaden z jego krewnych powołanych do dziedziczenia z ustawy nie odpowiada warunkom przewidzianym dla dziedziczenia gospodarstwa rolnego albo jeżeli uprawnionymi do dziedziczenia są wyłącznie osoby, które w chwili otwarcia spadku są trwale niezdolne do pracy, gospodarstwo dziedziczą spadkobiercy na zasadach ogólnych.

Za osoby trwale niezdolne do pracy uważa się osoby, które:

1) osiągnęły wiek – kobiety 60 lat, a mężczyźni 65 lat i nie wykonują stałej pracy, która stanowiłaby dla nich główne źródło utrzymania, lub

2) zostali zaliczeni do I lub II grupy inwalidów w trybie i na zasadach określonych w przepisach o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (§ 7 ust. 1 i 3 rozporządzenia)

W razie podziału gospodarstwa rolnego, które należy do spadku, stosuje się odpowiednio przepisy o podziale gospodarstw rolnych przy zniesieniu współwłasności. W toku postępowania sądowego o podział gospodarstwa rolnego sąd może – przede wszystkim – podzielić fizycznie nieruchomości rolne pomiędzy współspadkobierców lub tylko niektórych z nich, jeżeli wydzielonych części jest mniej niż współwłaścicieli. Natomiast jeżeli podział taki byłby sprzeczny z zasadami prawidłowej gospodarki rolnej, sąd przyzna spadkowe gospodarstwo rolne temu spadkobiercy, na którego zgodę wyrażą wszyscy współwłaściciele

Dziedziczenie i dział spadku gospodarstwa rolnego, pola, gruntu, ziemi czy roli

W braku zgody współspadkobierców na powyższe zniesienie współwłasności powoduje, po pierwsze, że sąd przyzna gospodarstwo rolne temu współwłaścicielowi, który je prowadzi lub pracuje w nim, chyba że interes społeczno-gospodarczy przemawia za wyborem innego współwłaściciela. Po drugie, jeżeli warunki spełnia kilku współwłaścicieli albo nie spełnia ich żaden, sąd przyzna gospodarstwo temu współwłaścicielowi, który daje najlepszą gwarancję jego należytego prowadzenia, na przykład decydować o tym może zasobność kapitału, przygotowanie zawodowe, zasobność czynnika ludzkiego.

Kolejnym sposobem zniesienia współwłasności jest tzw. podział cywilny, czyli sprzedaż przedmiotu współwłasności i podział uzyskanej sumy pomiędzy współwłaścicieli. Po pierwsze, na wniosek wszystkich współwłaścicieli sąd zarządzi sprzedaż spadkowego gospodarstwa rolnego stosownie do przepisów kodeksu postępowania cywilnego. Po drugie, takie samo zarządzenie sąd wyda w przypadku niewyrażenia zgody przez żadnego ze współwłaścicieli na przyznanie mu gospodarstwa rolnego. Przyznanie spadkowego gospodarstwa rolnego jednemu ze współspadkobierców w całości lub w częściach niektórym z nich wymaga rozstrzygnięcia, w postępowaniu o zniesienie współwłasności, problemu spłat na rzecz pozostałych uprawnionych.

Jeżeli oprócz gospodarstwa rolnego spadek obejmuje inne przedmioty majątkowe, udziały spadkobierców w gospodarstwie rolnym zalicza się na poczet ich udziałów w całości spadku. Zaliczanie udziałów w gospodarstwie rolnym na poczet udziałów w całości spadku zrównuje pozycję spadkobierców dziedziczących na zasadach ogólnych i spadkobierców dziedziczących gospodarstwo rolne w przypadku, gdy pomiędzy jednym i drugim kręgiem spadkobierców zachodzą różnice.

Odpowiedzialność za długi spadkowe związane z prowadzeniem gospodarstwa rolnego ponosi od chwili działu spadku spadkobierca, któremu to gospodarstwo przypadło, oraz spadkobiercy otrzymujący od niego spłaty. Każdy z tych spadkobierców ponosi odpowiedzialność w stosunku do wartości otrzymanego udziału. Odpowiedzialność za inne długi ponoszą wszyscy spadkobiercy na zasadach ogólnych. Długi związane z prowadzeniem gospodarstwa rolnego to długi pozostające w związku prawnym lub gospodarczym z prowadzeniem danego gospodarstwa, zaciągnięte za życia przez spadkodawcę.

Dziedziczenie i dział spadku gospodarstwa rolnego, pola, gruntu, ziemi czy roli

Spadkobiercy ustawowi, którzy w wypadku dziedziczenia spadku obejmującego gospodarstwo nie spełniają warunków, nie mogą otrzymać zachowku z tej części spadku, którą stanowi gospodarstwo rolne Prowadzi to w konsekwencji do ograniczenia kręgu osób uprawnionych do zachowku z gospodarstwa rolnego. Substrat zachowku z gospodarstwa rolnego ustala się na zasadach ogólnych przy uwzględnieniu wartości gospodarstwa rolnego oraz uczynionych z tego gospodarstwa darowizn.

Podział spadku gospodarstwa rolnego

Z chwilą stwierdzenia nabycia spadku na rzecz kilku spadkobierców powstaje między nimi wspólność praw i obowiązków spadkowych, która utrzymuje się do chwili dokonania działu spadku. Zgodnie z art. 1035 KC w sytuacji gdy spadek przypada kilku spadkobiercom do wspólności majątku spadkowego oraz do działu spadku stosuje się odpowiednio przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych z zachowaniem przepisów tytułu VIII Kodeksu Cywilnego. Powstała w ten sposób wspólność masy majątkowej w postaci spadku nabytego przez kilka osób ma specyficzny charakter. Nie stanowi ona mianowicie współwłasności, której zniesienia można dokonać w trybie przewidzianym w art. 210 KC bądź art. 617 KPC. Do zniesienia tego typu współwłasności konieczne jest zastosowanie przepisów o dziale spadku, w szczególności art. 1035 i następne KC, art. 1070 i następne KC oraz art. 680 KPC (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 5 czerwca 1991 roku w sprawie III CRN 125/91 –). Z art. 1037 KC wynika, iż możliwe jest dokonanie działu spadku umowne na podstawie umowy między wszystkimi spadkobiercami bądź sądowe na żądanie któregokolwiek ze spadkobierców.

Stosownie do art. 684 KPC skład i wartość spadku ulegającego podziałowi ustala sąd. Zgodnie z art. 924 KC otwarcie spadku następuje z chwilą śmierci spadkodawcy, zaś spadkobierca właśnie z tą chwilą nabywa spadek (art. 925 KC). Skład spadku określa się na chwilę otwarcia spadku, zaś następujące po niej działania skutkujące zmianą właścicieli przedmiotów spadkowych nie mają wpływu na skład spadku. W uchwale z dnia 27 września 1974 roku w sprawie III CZP 58/74 (OSNC 1975/6/90) Sąd Najwyższy wyraził stanowisko, iż w dziale spadku na podstawie art. 1035 i nast. KC stan spadku ustala się według otwarcia spadku, jego zaś wartość – według cen z chwili dokonania działu.

Zwrócić należy uwagę, iż zgodnie z art. 688 KPC do działu spadku stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące zniesienia współwłasności, a w szczególności art. 618 § 2 i 3 KPC. Odpowiednie stosowanie przepisów dotyczących zniesienia współwłasności uzasadnione jest specyfiką postępowania o dział spadku i odnosi się głównie do zastosowania określonego sposobu zniesienia współwłasności zgodnie z przewidzianą prawem hierarchią sposobów jej zniesienia. Stosownie do art. 622 KPC pierwszeństwo ma dokonanie podziału w oparciu o zgodny wniosek co do sposobu zniesienia współwłasności, jeżeli nie sprzeciwia się prawu, zasadom współżycia społecznego, ani też nie narusza w sposób rażący interesu osób uprawnionych. Do tego sposobu dokonania działu spadku i zniesienia współwłasności powinien nakłaniać współwłaścicieli Sąd w toku postępowania (art. 622 § 1 KPC). W przypadku braku podstaw do zniesienia współwłasności na skutek zgodnego wniosku współwłaścicieli wchodzi w grę zniesienie współwłasności przez podział w naturze na części odpowiadające wartością udziałom współwłaścicieli z uwzględnieniem wszelkich okoliczności zgodnie z interesem społeczno – gospodarczym. Różnice wartości wyrównuje się w tej sytuacji przez dopłaty pieniężne (art. 623 KPC). W niniejszej sprawie mamy do czynienia z podziałem majątku wspólnego i działem spadku dotyczącym gospodarstwa rolnego. Jest to szczególny składnik masy spadkowej i jej podział winien nastąpić z uwzględnieniem art. 213 KC i 214 KC i art. 619 KPC.

Dziedziczenie i dział spadku gospodarstwa rolnego, pola, gruntu, ziemi czy roli

Jak stanowi art. 1036 zdanie drugie KC rozporządzenie przez spadkobiercę udziałem w przedmiocie należącym do spadku, w razie braku zgody któregokolwiek z pozostałych spadkobierców, jest bezskuteczne o tyle, o ile naruszałoby uprawnienia przysługujące temu spadkobiercy, który zgłosił wniosek zawierający żądanie z art. 1036 KC. W przedmiocie sporów między spadkobiercami wynikłych z rozporządzenia udziałem w przedmiocie należącym do spadku sąd nie podejmuje działań z urzędu. Przyjęta przez ustawodawcę konstrukcja określonego w art. 1036 KC żądania sprawia, że ma ono charakter procesowy, jednak może być zgłoszone tylko w postępowaniu o dział spadku. Żądanie to oprócz tego, że powinno spełniać wymagania obligatoryjnej treści pozwu, to dodatkowo nie może się ono ograniczać tylko do domagania się stwierdzenia bezskuteczności rozporządzenia udziałem w przedmiocie spadkowym, ale powinno wskazywać jakiego rodzaju uprawnienia spadkobiercy przysługujące mu na podstawie przepisów o dziale spadku zostały tą czynnością naruszone. Skutki prawne tego naruszenia muszą mieć przy tym charakter rzeczywisty i konkretny, a nie jedynie potencjalny, hipotetyczny. Jedynie w przypadku orzeczenia o bezskuteczności rozporządzenia udziałem w przedmiocie należącym do spadku Sąd obowiązany jest określić w treści postanowienia przedmiotowy i podmiotowy zakres tej bezskuteczności, w przypadku wykluczenia sankcji określonej w art. 1036 KC.

Z kolei według art. 213 k.c. § 1, jeżeli zniesienie współwłasności gospodarstwa rolnego przez podział między współwłaścicieli byłoby sprzeczne z zasadami prawidłowej gospodarki rolnej, sąd przyzna to gospodarstwo temu współwłaścicielowi, na którego wyrażą zgodę wszyscy współwłaściciele. Kwestia ustalenia, czy w danym przypadku podział jest sprzeczny z zasadami prawidłowej gospodarki rolnej, wymaga niekiedy wiadomości specjalnych oraz opinii biegłego z zakresu rolnictwa, który wypowiada się co do sposobu takiego podziału w trakcie postępowania sądowego. Wprawdzie pojęcie zasad prawidłowej gospodarki rolnej nie zostało zdefiniowane, jednak należy zauważyć, że w każdym wypadku odnosi się go do konkretnego gospodarstwa rolniczego funkcjonującego w określonych okolicznościach. Sąd Najwyższy w swoich orzeczeniach niejednokrotnie zwracał uwagę, że chodzi tutaj z jednej strony o dążenie do tworzenia gospodarstw samodzielnych ekonomicznie, zdolnych sprostać konkurencji na rynkach wewnętrznych i zagranicznych, zaś z drugiej strony chodzi o to, aby wskutek takiego podziału gospodarstwo rolne było w stanie zapewnić właścicielom utrzymanie bytu ich rodziny.

W uchwale Sądu Najwyższego z dnia 15.12.1969 r. (III CZP 12/69, OSNCP 1970, Nr 3, poz. 39) Sąd Najwyższy wskazał, że należałoby zaniechać podziału w razie ustalenia, że tylko przyznanie go w całości jednemu spadkobiercy zapewni w ostatecznym wyniku postulowaną samodzielność i żywotność gospodarstwa, a tym samym lepsze efekty gospodarcze oraz wyższą produkcję, niż miałoby to miejsce w razie podziału, a nadto że zaniechanie podziału nie naruszy żywotnych interesów bytowych pozostałych spadkobierców. Ponadto sądy zwracają również uwagę na celowość podziału z punktu widzenia podmiotowych kwalifikacji uczestników działu przy uwzględnieniu całokształtu ich sytuacji osobistej i rodzinnej (tak post. SN z 22.10.2015 r., IV CSK 575/15, niepubl.). Wskazuje się również, że jeżeli gospodarstwo rolne jest wydajne – czyli dochodowe, to nie będzie zgodny z zasadami prawidłowej gospodarki rolnej taki jego podział, w wyniku którego powstanie część lub części niebędące w stanie zapewnić ekonomicznej opłacalności produkcji lub utrzymania właściciela.

W sytuacji, kiedy jednak brak jest zgody wszystkich współwłaścicieli na to, aby przyznać gospodarstwo jednemu ze współwłaścicieli, to zgodnie z art. 214 k.c. § 1 Sąd przyzna gospodarstwo rolne temu z nich, który je prowadzi lub stale w nim pracuje, chyba że interes społeczno-gospodarczy przemawia za wyborem innego współwłaściciela. Z kolei § 2 ww. artykułu stanowi, że:Jeżeli warunki przewidziane w paragrafie poprzedzającym spełnia kilku współwłaścicieli albo jeżeli nie spełnia ich żaden ze współwłaścicieli, sąd przyzna gospodarstwo rolne temu z nich, który daje najlepszą gwarancję jego należytego prowadzenia. Paragraf 3 tego artykułu wskazuje też, że na wniosek wszystkich współwłaścicieli sąd zarządzi sprzedaż gospodarstwa rolnego stosownie do przepisów Kodeksu postępowania cywilnego. Również w tym wypadku trzeba pamiętać, że taki sposób zniesienia współwłasności, tj. poprzez zarządzenie sprzedaży gospodarstwa rolnego, objęty jest przepisami ustawy z 11 kwietnia 2003 r. o kształtowaniu ustroju rolnego.

Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię nr 1

W rozpoznawanej sprawie skład spadku po W. L. i A. L. (1) był częściowo bezsporny. Nie ulegało wątpliwości, że w skład spadku po zmarłych wchodziły: nieruchomość rolna zabudowana w L. 123, gmina B., dla której w Sądzie Rejonowym prowadzone jest księga wieczysta nr (…), składająca się z działek nr (…), o łącznej pow. 8,5300 ha, 2) nieruchomość rolna niezabudowana w L., gmina B., dla której w Sądzie Rejonowym prowadzone jest księga wieczysta nr (…), składająca się z działek nr (…), o łącznej pow. 8,0100 ha, 3) nieruchomość rolna niezabudowana w L., gmina B., dla której w Sądzie Rejonowym prowadzone jest księga wieczysta nr (…), składająca się z działek nr (…), o łącznej pow. 6,0000 ha, 4) nieruchomość rolna niezabudowana w L., gmina B., dla której w Sądzie Rejonowym prowadzone jest księga wieczysta nr (…), składająca się z działek nr (…), o łącznej pow. 4,8800 ha. Pojawia się jednak zasadnicza kwestia – jaka jest wartość powyższych nieruchomości. W związku z tym niewątpliwie wymagało to ustalenia tych wartości przez właściwego biegłego sądowego.

Biegły sądowy z zakresu szacowania nieruchomości opierając się na ustaleniach stanu faktycznego, ale też na materiale zebranym w aktach sprawy ustalił wartości ww. nieruchomości w następujący sposób: wartość nieruchomości nr 1) określił na 329 000,00 zł, nr 2) 213 000,00 zł, nr 3) 159 600,00 zł, nr 4) 140 600,00 zł. Żadna ze stron postępowania nie wniosła zarzutów do powyższej opinii i nie wnosiła o przeprowadzenie opinii uzupełniającej. W ocenie Sądu opinia biegłej M. S. (2) jest rzetelna, profesjonalna, komplementarna oraz argumenty jak i metody w niej przedstawione są logiczne i poprawne, materiał porównawczy również. Nie budziły wątpliwości wywody i logika rozumowania biegłego jak i spekulacja z wyliczeniem.

Dalsze składniki i prawa majątkowe zmarłych w postaci sprzętu rolniczego i jego wartości pozostawały kwestią sporną pomiędzy stronami. Faktem jest, iż spadkodawcy posiadali wiele sprzętu rolniczego w dacie swojej śmierci, jednakże niektóre jego składniki zostały sprzedane, darowane lub uległy zniszczeniu. Dlatego Sąd na podstawie poczynionych ustaleń w oparciu o zebrane dokumenty i zeznania stron i świadków przyjął do podziału składniki majątkowe spadku, których stan prawny nie budził żadnych wątpliwości. Tak samo jak przy wartości nieruchomości tak i przy wycenie sprzętu rolniczego istniały rozbieżności pomiędzy stronami. Dlatego też, zostały one ustalone na podstawie pisemnej opinii biegłego z zakresu wyceny i oceny stanu technicznego maszyn, urządzeń technicznych i ruchomości, wyceny i oceny stanu technicznego sprzętu rolniczego, który wycenił wartość poszczególnych składników majątkowych. Łącznie wartość sprzętu rolniczego wynosiła 88 750,00 zł.

Dziedziczenie i dział spadku gospodarstwa rolnego, pola, gruntu, ziemi czy roli

Jeżeli chodzi o bydło, to brak było jednomyślności co do ilości poszczególnych asortymentów bydła. Ze zgromadzonego materiału wynika, iż było 44 stanowiska na bydło, i taką ilość przyjął biegły przy ich wycenie. Jednakże w ocenie Sądu biorąc pod uwagę zeznania niektórych stron postępowania oraz dane zawarte w informacji (…) Związku (…) spadkodawcy mieli 31 krów. W związku z czym proporcjonalnie do wyliczenia biegłego ich wartość wynosiła 31 x (105 800,00 zł : 44) = 74 540,00 zł.

Sąd dokonał podziału wspólnego majątku małżeńskiego i działu spadku po W. L. i A. L. (1) w ten sposób, że cały majątek przyznał na wyłączną własność B. L., ponieważ ze zgodnych zeznań wnioskodawcy, uczestników postępowania jak i świadków wynika, iż pracował on przed śmiercią spadkodawców w gospodarstwie rolnym oraz pracuje do chwili obecnej. Mieszkał on w nim od wielu lat, ukończył szkołę rolniczą i uzyskał świadectwo rolnika. Ponadto od 2004 roku do dnia dzisiejszego płacił podatek rolny od spornego gospodarstwa rolnego. Należy również wskazać, iż większa część spadkobierców wnosiła o przyznanie gospodarstwa B. L.wraz ze spłatą na swoją rzecz.

Skoro więc łączna wartość majątku spadkodawców wynosiła 1 005 490,00 zł (842 200,00 zł + 74 540,00 zł + 88 750,00), a zgodnie z postanowieniem S. L., J. L., Z. L., B. L., A. D., R. S. i B. B. (1) nabyli po 1/7 udziału spadkowego, to przysługiwała im od B. L. spłata w wysokości po 143 641,43 zł. Jednakże spadek po A. D. odziedziczyli na podstawie ustawy M. Z. i D. D. po ½ części, w związku z czym należy im się spłata od B. L. w wysokości po 71 820,72 zł.

Sąd na podstawie art. 212 § 3 KC, rozłożył zasądzone należności na dziesięć rat rocznych po 14 360,00 zł każda z rat na rzecz dzieci spadkodawców, a po 7 182,72 zł na rzecz wnuków tj. M. Z. i D. D.. Sąd określił termin zapłaty kwot do dnia 31 stycznia każdego roku, poczynając od 2019 roku z ustawowymi odsetkami za opóźnienie przyjmując, że uczestnik postępowania B. L. będzie w stanie zgromadzić w tym terminie kwoty by wypłacić zasądzone spłaty. Z drugiej zaś strony nie jest to termin na tyle odległy by powstała krzywda dla któregokolwiek z uprawnionych. W zakresie odsetek Sąd oparł się na treści przepisu art. 212 § 3 KC w zw. z art. 1035 KC, który stanowi, że w razie ustalenia spłat Sąd ustali wysokość i termin uiszczenia odsetek.

Sąd postanowił:

I. ustalić, że w skład wspólnego majątku małżeńskiego i spadku po W. L., zmarłym dnia 12.07.2003 r. i A. L. (1), zmarłej dnia 28.11.2003 r., wchodzą:

1) nieruchomość rolna zabudowana w L. 123, gmina B., dla której w Sądzie Rejonowym prowadzona jest księga wieczysta nr (…), składająca się z działek nr (…), o łącznej pow. 8,5300 ha – o wartości 329.000 zł,

2) nieruchomość rolna niezabudowana w L., gmina B., dla której w Sądzie Rejonowym prowadzona jest księga wieczysta nr (…), składająca się z działek nr (…), o łącznej pow. 8,0100 ha – o wartości 213.000,00 zł,

3) nieruchomość rolna niezabudowana w L., gmina B., dla której w Sądzie Rejonowym prowadzona jest księga wieczysta nr (…), składająca się z działek nr (…), o łącznej pow. 6,0000 ha – o wartości 159.600,00 zł,

4) nieruchomość rolna niezabudowana w L., gmina B., dla której w Sądzie Rejonowym prowadzona jest księga wieczysta nr (…), składająca się z działek nr (…), o łącznej pow. 4,8800 ha – o wartości 140.600,00 zł,

5) kombajn zbożowy (…) ZO 56 – o wartości 18.500,00 zł,

6) ciągnik (…) – o wartości 19.000,00 zł,

7) ciągnik (…) – o wartości 6.700,00 zł,

8) ciągnik C330 – o wartości 12.000,00 zł,

9) ładowacz Cyklop – o wartości 3.700,00 zł,

10) dmuchawa do siana – o wartości 370,00 zł,

11) śrutownik bijakowy – o wartości 1.060,00 zł,

12) trzy rozrzutniki do obornika i zielonki – o łącznej wartości 6.860,00 zł,

13) dwie brony aktywne – o łącznej wartości 930,00 zł,

14) kultywator mały – o wartości 400,00 zł,

15) pług czteroskibowy – o wartości 1.430,00 zł,

16) pług trzyskibowy – o wartości 820,00 zł,

17) pług dwuskibowy – o wartości 450,00 zł,

18) kopaczka gwiazdowa – o wartości 330,00 zł,

19) kosiarka O. – o wartości 400,00 zł,

20) trzy komplety bron (ciężkie, średnie i lekkie) – o łącznej wartości 1.150,00 zł,

21) wał strunowy posiewny konny – o wartości 340,00 zł,

22) przyczepa konna trzytonowa – o wartości 1.250,00 zł,

23) przyczepa czterotonowa – o wartości 2.100,00 zł,

24) przyczepa dziewięciotonowa – o wartości 5.700,00 zł,

25) zgarniarka siedmiogwiazdowa – o wartości 760,00 zł,

26) zgarniarka taśmowa zawieszana – o wartości 570,00 zł,

27) przetrząsarka konna – o wartości 200,00 zł,

28) przyczepa dwukołowa – o wartości 650,00 zł,

29) spawarka transformatorowa – o wartości 700,00 zł,

30) prasa do słomy S. – o wartości 490,00 zł,

31) opryskiwacz zawieszany P. – o wartości 600,00 zł,

32) siewnik zbożowy Poznaniak – o wartości 840,00 zł

33) siewnik nawozowy lejowy zawieszany – o wartości 350,00 zł

34) wialnia ręczna do zboża – o wartości 100,00 zł

35) 31 sztuk bydła – o łącznej wartości 74.540,00 zł

– tj. majątek o łącznej wartości 1.005.490,00 zł

II. dokonać podziału wspólnego majątku małżeńskiego i działu spadku po W. L. i A. L. (1) w ten sposób, że cały majątek opisany w pkt I niniejszego postanowienia, przyznać na wyłączną własność B. L., s. W. i A.,

III. zasądzić od B. L. na rzecz Z. L. spłatę w kwocie 143.641,43 zł z rozłożeniem zasądzonej spłaty na dziesięć rat rocznych po 14.360,00 zł każda z rat i przy ustaleniu wysokości pierwszej raty na kwotę 14.401,43 zł, płatne w terminie do dnia 31 stycznia każdego kolejnego roku, poczynając od 2019 roku, z ustawowym odsetkami za opóźnienie,

IV. zasądzić od B. L. na rzecz J. L. spłatę w kwocie 143.641,43 zł z rozłożeniem zasądzonej spłaty na dziesięć rat rocznych po 14.360,00 zł każda z rat i przy ustaleniu wysokości pierwszej raty na kwotę 14.401,43 zł, płatne w terminie do dnia 31 stycznia każdego kolejnego roku,

V. zasądzić od B. L. na rzecz S. L. spłatę w kwocie 143.641,43 zł z rozłożeniem zasądzonej spłaty na dziesięć rat rocznych po 14.360,00 zł każda z rat i przy ustaleniu wysokości pierwszej raty na kwotę 14.401,43 zł, płatne w terminie do dnia 31 stycznia każdego kolejnego roku,

VI. zasądzić od B. L. na rzecz B. B. (1) spłatę w kwocie 143.641,43 zł z rozłożeniem zasądzonej spłaty na dziesięć rat rocznych po 14.360,00 zł każda z rat i przy ustaleniu wysokości pierwszej raty na kwotę 14.401,43 zł, płatne w terminie do dnia 31 stycznia każdego kolejnego roku,

VII. zasądzić od B. L. na rzecz R. S. spłatę w kwocie 143.641,43 zł z rozłożeniem zasądzonej spłaty na dziesięć rat rocznych po 14.360,00 zł każda z rat i przy ustaleniu wysokości pierwszej raty na kwotę 14.401,43 zł, płatne w terminie do dnia 31 stycznia każdego kolejnego roku,

VIII. zasądzić od B. L. na rzecz M. Z. spłatę w kwocie 71.820,72 zł z rozłożeniem zasądzonej spłaty na dziesięć rat rocznych po 7.182,00 zł każda z rat i przy ustaleniu wysokości pierwszej raty na kwotę 7.182,72 zł, płatne w terminie do dnia 31 stycznia każdego kolejnego roku,

IX. zasądzić od B. L. na rzecz D. D. spłatę w kwocie 71.820,72 zł z rozłożeniem zasądzonej spłaty na dziesięć rat rocznych po 7.182,00 zł każda z rat i przy ustaleniu wysokości pierwszej raty na kwotę 7.182,72 zł, płatne w terminie do dnia 31 stycznia każdego kolejnego roku, Postanowienie Sądu Rejonowego – I Wydział Cywilny. I Ns 330/15

Dziedziczenie i dział spadku gospodarstwa rolnego, pola, gruntu, ziemi czy roli

Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię nr 2

W niniejszej sprawie poza sporem ostatecznie pozostawała kwestia dotycząca składników majątku podlegającego podziałowi. Nie kwestionowane też było, iż B. i E. małżonkowie G. mieli równe udziały w majątku wspólnym. W skład majątku wspólnego B. i E. małżonków G. wchodziło: prawo własności nieruchomości rolnej położonej we wsi T., gmina N., powiat (…), województwo (…), oznaczonej w ewidencji gruntów jako działki o numerach: 50/2 (o pow. 6.6070 ha), 50/3 (o pow. 0.2990ha); prawo własności nieruchomości rolnej położonej we wsi T., gmina N., powiat (…), województwo (…), oznaczonej w ewidencji gruntów jako działka o numerze (…) (o pow. 0.9840 ha), dla której Sąd Rejonowy prowadzi księgę wieczystą nr (…), prawo własności traktora marki U. (…), rok prod. 1978, o nr rej. (…); wierzytelność z tytułu sprzedaży prawa własności samochodu marki C. (…), rok prod. 1998; nr rej. (…). W skład spadku po E. G. wchodzi udział ? w majątku opisanym powyżej. Majątek ten stanowi obecnie współwłasność: B. G. (1) z udziałem 35/56 części (1/2 z tytułu majątku wspólnego+7/28 z tytułu spadkobrania po E. G.) oraz A. G., M. G. (1), Z. G., G. G. (1), K. G., D. G., M. J. z udziałem po 3/56 części każdego z nich (udział w majątku spadkowym (1/2z 3/28). Powyższe udziały wynikają także z tego, że nikt z zainteresowanych nie kwestionował równych udziałów małżonków G. w ich majątku wspólnym.

Celem ustalenia rzeczywistej wartości nieruchomości Sąd dopuścił dowód z opinii biegłego z zakresu wyceny nieruchomości. Biegła E. F. (2) oszacowała wartość nieruchomości na kwotę ostatecznie 292.000 zł. Biegły M. S. (2) oszacował wartość nieruchomości na kwotę 474.175 zł. Zarówno biegła E. F. (2), jak i biegły M. S. (2) przedstawili podstawy wydanych opinii i je uzasadniali na rozprawach. Oboje biegli to profesjonaliści w reprezentowanych przez nich dziedzinach. Oboje biegli dokonali oględzin przedmiotu wyceny, prawidłowo określili jego stan oraz przedstawili analizę rynku lokalnego. W ocenie Sądu bardziej miarodajne dla wyceny przedmiotowych nieruchomości są transakcje przedstawione przez M. S., zważywszy, że jak opiniował ten biegły na rynku nieruchomości niezabudowanych w powiecie (…) w okresie ostatnich 3 lat widoczny jest gwałtowny wzrost cen, co spowodowane jest wysoką wartością bonitacyjną gleb, jak też rozwiniętym rynkiem z uwagi na działalność Spółdzielni (…). Ustalając zatem wartość spadku na dzień wyrokowania transakcje przedstawione przez M. S. są bardziej aktualne i lepiej odzwierciedlają ceny rynkowe nieruchomości, niż te przedstawione przez biegłą E. F. Nadto na nieruchomości zabudowanej znajdują się – co nie jest kwestionowane – dom mieszkalny i oboro – stodoła. Oboro-stodoła ma powierzchnię ponad 300m2, co wymierzył biegły S. (stodoła 211,5 m2+obora 135m2). Z opinii biegłej E. F. nie wynika, iż biegła ta dokonała pomiaru powierzchni użytkowej budynków, zaś do porównania przyjmuje nieruchomości, gdzie wielkość powierzchni użytkowej budynku wynosi 73,48 m2 (nieruchomość A), 57,59 m2 (nieruchomość B), 65,14 m2 (nieruchomość C), a następnie wielkość powierzchni użytkowej budynku przyjęła jako cechę rynkową. W ocenie Sądu nie może to być miarodajna cecha w okolicznościach rozpoznawanej sprawy.

Biegły S. przyjmuje zaś następujące cechy rynkowe: lokalizacja, powierzchnia przeliczeniowa, powierzchnia działki, stan zagospodarowania. Ostatecznie wartość rynkową wylicza jako korektę ceny średniej. Opinie biegłego M. S. – zarówno ta sporządzona na piśmie jak i ustnie – trafiły do przekonania Sądu. Biegły ten dokonując wyceny nieruchomości w podejściu porównawczym metodą korygowania ceny średniej wziął pod uwagę ceny nieruchomości reprezentatywnych, a następnie stosując odpowiednie cechy i ich wagi oszacował wartość nieruchomości na kwotę 474.175 zł. Biegły S. wycenił nieruchomości indywidualnie, dostrzegł jako zaletę nieruchomości m.in. występowanie stawu i pojedynczych drzew i stąd przyjął współczynnik 1.1. Zarówno metoda wyceny, jak i wyjaśnienie podstaw opinii w ocenie Sądu są prawidłowe, a co za tym idzie opinia biegłego S. przedstawia rzeczywistą wartość rynkową wycenianych nieruchomości. Wycenę rynkową dokonanych przez uczestnika A. G. nakładów biegły ten wyliczył na podstawie § 35 Rozporządzenia Rady Ministrów z 21 września 2004 r. w spawie wyceny nieruchomości i sporządzania operatu szacunkowego na kwotę 15.569 zł. Zakres poczynionych nakładów nie był w sprawie kwestionowany. Odnośnie do wyceny wartości rynkowej tychże nakładów Sąd również podziała opinię biegłego M. S.. Biegła E. F. wyceniła wartość odtworzeniową nakładów na kwotę 65.111 zł. Wskazała, że nakłady nie wpływają na wycenę, bo kupujący za to nie zapłaci. Również biegły S. wartość odtworzeniową nakładów wycenił na podobnym poziomie tj. na kwotę 65.170 zł. Sąd zgadza się jednak z opinią biegłego S., iż rzeczoznawca jest zobowiązany określając wartość rynkową nieruchomości do określenia wartości rynkowej nakładów poniesionych na nieruchomość, chyba że wycenia wartość odtworzeniową nieruchomości kiedy nie ma nieruchomości podobnej do wycenianej, wtedy określa wartość odtworzeniową nakładów. Koszty poniesione na nieruchomość nie muszą odpowiadać wartości rynkowej nieruchomości. Na niektórych rynkach są takie przypadki, że koszt poniesionych nakładów odpowiada ich wartościom, ale są to wyjątkowe przypadki. Biorąc pod uwagę przedstawiony przez biegłego sposób wyliczenia wartości rynkowej nakładów kwota 15.569 zł odzwierciedla tę wielkość.

Wartość rynkową ciągnika marki U. (…) wycenił natomiast biegły M. O. i Sąd podziela jego opinię w całości. Biegły dokonał oględzin przedmiotowego ciągnika i określił jego stan. Do wyceny przyjął przeciętne ceny obowiązujące aktualnie w wolnym obrocie rynkowym tego typu ciągników. Aktualna wartość rynkowa tego typu 35-letniego ciągnika waha się – w zależności od stanu technicznego – w przedziale cenowym 10.000, 10,500 zł, 11.000, 14.000 zł. Z uwagi na poczynione nakłady związane z jego odnowieniem przeciętna wartość rynkowa wynosi 12.500 zł. W związku z faktem, iż szacowany traktor nie był w pełni sprawny biegły przeprowadził kalkulację kosztu naprawy silnika i wymiany opon, z której to kalkulacji wynika, iż wartość 12.500 zł szacowanego ciągnika – wymagającego remontu – jest prawidłowa biorąc pod uwagę wartość tego typu ciągnika w pełni sprawnego pomniejszoną o koszt naprawy silnika i wymiany opon. Uzasadnienie przedstawione przez biegłego, jak też złożona przez niego opina ustna są przekonywujące, zaś poziom wiedzy tego biegłego i jego profesjonalizm nie może budzić zastrzeżeń.

Sąd podzielił również opinię biegłych M. A., który stwierdził, po przeprowadzonych oględzinach, iż w ostatnim roku na działce nr (…) nie dokonano cięć drzewostanu w związku z tym nie zachodzi konieczność wyliczania drzewostanu. Również świadkowie w osobach: M. C., A. G., M. G. (2) nie potwierdzili faktu wycinki drzewostanu po śmierci E. G.. Natomiast wartość znajdujących na działce drzew rosnących wyliczył biegły E. K. na kwotę 3.366 zł i jego opinię należy podzielić w całości, nie była też ona kwestionowana przez zainteresowanych. Ponieważ biegły S. przy wycenie działki nr (…) występujące zadrzewienie przyjął jako zaletę, natomiast nie wyliczał wartości gruntu i wartości drzewostanu, Sąd uznał za zasadne, iż wartość drzew wyliczona przez biegłego E. K. zwiększa masę spadkową o kwotę 3.366 zł.

Dziedziczenie i dział spadku gospodarstwa rolnego, pola, gruntu, ziemi czy roli

Mając powyższe na uwadze wartość przedmiotu postępowania wyniosła 491.041 zł (474.175 zł +3.366 zł +1000 zł + 12.500 zł). Rozliczeniu podlegał również nakład poczyniony na nieruchomości przez uczestnika A. G. w kwocie 15.569 złotych, którego wartość należało odjąć od wartości całego majątku., co dało wartość 475.472 zł (491.041 zł – 15.569 zł). A zatem wartość udziałów zainteresowanych w majątku wspólnym oraz majątku spadkowym kształtowała się w następujący sposób: B. G. (1) na kwotę 297.170 zł (35/56 z 475.472 zł), zaś każdego z uczestników postępowania na kwotę 25.471,71 zł (3/56 z 475.472 zł), przy czym udział A. G. należało powiększyć o kwotę poczynionego nakładu tj. 15.569 zł, co dało wartość 41.040, 71 zł.

Jako, że stanowiska zainteresowanych w przedmiotowej sprawie, co do sposobu dokonania działu spadku i podziału majątku wspólnego, były zgodne, Sąd czyniąc zadość ich woli dokonał podziału majątku wspólnego małżonków G. i działu spadku po E. G. w ten sposób, iż całość majątku spadkowego oraz wierzytelność z tytułu sprzedaży samochodu przyznał na rzecz wnioskodawczyni B. G. (1) ze stosowną spłatą na rzecz uczestnika postępowania M. G. (1) w wysokości 25.471,71 zł odpowiadającą przypadającemu mu udziałowi w masie spadkowej. Dostrzec przy tym należy, iż zwrotu nakładów uczestnik A. G. mógłby domagać się jedynie od wnioskodawczyni, uczestnik M. G. (1) otrzymał bowiem spłatę z wartości spadku pomniejszonej o poczynione nakłady. Sąd zgodnie ze stanowiskiem uczestników: A. G., G. G. (1), K. G., D. G., M. J. nie orzekał na ich rzecz spłat od wnioskodawczyni. Sąd powinien zaniechać orzekania o dopłatach, jeżeli uprawnieni współwłaściciele zrzekną się tych świadczeń. Takie zrzeczenie (w formie pisemnej bądź ustnej) należy traktować jako wniosek uczestnika wyrażający jego wolę co do sposobu dokonania podziału w tym zakresie. Biorąc ten sposób wyjścia ze współwłasności, Sąd uznał, iż brakuje jakichkolwiek przeciwwskazań merytorycznych dla wskazanego rozwiązania, a przed wszystkim jest on zgodny z obowiązującymi przepisami prawa.

Przy przyjęciu zatem, że przedmiotem działu spadku i podziału majątku wspólnego jest majątek o wartości 475.472 złotych, (491.041 zł -15.569 zł), a udział M. G. (1) wynosi 3/36, Sąd zasądził na rzecz uczestnika postępowania marka G. tytułem spłaty od wnioskodawczyni kwotę 25.471,71 zł. Opisaną spłatę zasądzono w terminie 3 miesięcy od daty uprawomocnienia się orzeczenia. Sąd uznał bowiem, że jest to wystarczający okres do pozyskania środków finansowych, zwłaszcza z uwagi na fakt, iż wnioskodawczyni wyrażając wolę przejęcia nieruchomości musiała liczyć się z obowiązkiem dokonania spłaty w terminie jak najkrótszym, winna była przedsięwziąć kroki w tym kierunku biorąc pod uwagę, iż postępowanie przed Sadem I instancji trwało ponad półtora roku. Powyższe zatem warunki płatności uwzględniają sytuację życiową i możliwości płatnicze uprawnionego oraz zobowiązanej i realizują w pełni ich uzasadnione interesy.

Kończąc, Sąd postanowił:

I. Ustalić, iż w skład majątku objętego małżeńską wspólnością ustawową B. i E. małżonków G. wchodzi:

1. prawo własności nieruchomości rolnej położonej we wsi T., gmina N., powiat (…), województwo (…), oznaczonej w ewidencji gruntów jako działki o numerach: 50/2 (o pow. 6.6070 ha), 50/3 (o pow. 0.2990ha),

2. prawo własności nieruchomości rolnej położonej we wsi T., gmina N., powiat (…), województwo (…), oznaczonej w ewidencji gruntów jako działka o numerze (…) (o pow. 0.9840 ha), dla której Sąd Rejonowy prowadzi księgę wieczystą nr (…),

3. prawo własności traktora marki U. (…), rok prod. 1978, o nr rej. (…);

4. wierzytelność z tytułu sprzedaży prawa własności samochodu marki C. (…), rok prod. 1998; nr rej. (…).

II. Ustalić, że w skład spadku po E. G., s. B. i S., zmarłym 24 stycznia 2013 r. w B., wchodzi udział ½ części w majątku opisanym w pkt I.

III. Wartość przedmiotu postępowania ustalić na kwotę 491.041 zł (czterysta dziewięćdziesiąt jeden tysięcy czterdzieści jeden złotych).

IV. Ustalić że uczestnik A. G. poczynił nakład na spadkowej nieruchomości o wartości rynkowej 15.569 zł (piętnaście tysięcy pięćset sześćdziesiąt dziewięć złotych).

V. Ustalić, że wnioskodawczyni B. G. (1) pobrała pożytki ze spadkowej nieruchomości w kwocie 3.187,38 zł (trzy tysiące sto osiemdziesiąt siedem 38/100 złotych).

VI. Dokonać podziału majątku wspólnego B. i E. małżonków G. i działu spadku po E. G. w ten sposób, że prawo własności majątku szczegółowo opisanego w punkcie I. podpunkt 1-3 oraz wierzytelność szczegółowo opisaną w punkcie I. podpunkt 4. postanowienia przyznać B. G. (1), c. J. i S. – bez spłat na rzecz A. G., D. G., G. G. (1), K. G., Z. G., M. J..

VII. Zasądzić od wnioskodawczyni B. G. (1) tytułem spłaty na rzecz uczestnika M. G. (1) kwotę 25.471,71 zł (dwadzieścia pięć tysięcy czterysta siedemdziesiąt jeden 71/100 złotych) płatną w terminie trzech miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia wraz z ustawowymi odsetkami w przypadku uchybienia w terminie płatności.

VIII. Zasądzić od wnioskodawczyni B. G. (1) na rzecz uczestnika M. G. (1) kwotę 170,75 zł (sto siedemdziesiąt 75/100 złotych) płatną w terminie 1 (jednego) miesiąca od dnia uprawomocnienia się postanowienia wraz z ustawowymi odsetkami w przypadku uchybienia w terminie płatności.

IX. Zasądzić od uczestnika M. G. (1) na rzecz uczestnika A. G. kwotę 326,78 zł (trzysta dwadzieścia sześć 78/100 złotych) wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 17 marca 2015 r. do dnia zapłaty.

X. Zasądzić od uczestników: A. G., M. G. (1), Z. G., G. G. (1), K. G., D. G., M. J. na rzecz wnioskodawczyni B. G. (1) kwoty po 53,57 zł (pięćdziesiąt trzy 57/100 złotego) tytułem zwrotu części kosztów sądowych.

XI. Zasądzić na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Wysokiem Mazowieckiem od wnioskodawczyni B. G. (1) kwotę 7.643,06 zł (siedem tysięcy sześćset czterdzieści trzy 06/100 złotego) oraz od uczestników: A. G., M. G. (1), Z. G., G. G. (1), K. G., D. G., M. J. kwoty po 655,11 zł (sześćset pięćdziesiąt pięć 11/100 złotego) tytułem zwrotu nieuiszczonych kosztów sądowych. Postanowienie Sądu Rejonowego – I Wydział Cywilny z dnia 14 września 2015 r. I Ns 52/15

Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię nr 3

W niniejszej sprawie poza sporem pozostawała kwestia dotycząca składników majątku spadkowego. Przedmiotem tym jest bowiem jedynie gospodarstwo rolne położone w miejscowości O. w skład którego wchodzą grunty składające się z działki rolnej zabudowanej oznaczonej numerem geodezyjnym (…) o powierzchni 5.2200 ha i działki rolnej niezabudowanej oznaczonej numerem geodezyjnym (…) o powierzchni 1.9300 ha, dla której to nieruchomości w Sądzie Rejonowym w Przasnyszu prowadzona jest księga wieczysta KW nr (…). Bezsporne było również, że w toku postępowania uczestniczka K. M. rozporządziła swoim udziałem w opisanym wyżej przedmiocie należącym do spadku.

Strony nie były zgodne co do sposobu działu spadku. Wnioskodawczyni i uczestnicy H. D., P. W., M. W., E. C. wnosili o dokonanie fizycznego podziału gospodarstwa rolnego i przyznanie im na zasadzie współwłasności ze szczegółowo określonymi udziałami działki oznaczonej numerem geodezyjnym (…), zaś na wyłączną własność uczestnikowi Z. M. działki o numerze geodezyjnym (…), zaś uczestnicy K. M. i Z. M. twierdzili, że fizyczny podział gospodarstwa rolnego nie jest możliwy i wnosili o przyznanie go w całości jednej osobie ze wskazaniem na uczestnika Z. M..

Celem ustalenia, czy dopuszczalny i możliwy jest podział spadkowego gospodarstwa rolnego przy uwzględnieniu zasad prawidłowej gospodarki rolnej sąd dopuścił dowód z opinii biegłego z zakresu rolnictwa. Biegły sądowy J. T. po dokonaniu oględzin nieruchomości, stwierdził, że żadna z osób uczestniczących w postępowaniu sądowym nie spełnia formalnych kryteriów do prowadzenia przedmiotowego gospodarstwa rolnego. Co prawda uczestniczka E. C. posiada wykształcenie zawodowe wystarczające do przejęcia gospodarstwa rolnego, to jednak zamieszkując na stałe w G., nie ma szans na prowadzenie tego gospodarstwa. W tej sytuacji biegły uznał, że przedmiotowe gospodarstwo rolne można podzielić w naturze w dowolny sposób, w tym proponowany przez wnioskodawczynię i innych uczestników postępowania. Biegły jednocześnie dokonał wyceny nieruchomości ustalając, że wartość działki (…) wynosi 316.955 złotych (w tym wartość gruntów rolnych 272.113 złotych, a wartość zabudowanego siedliska 44.842 złotych), zaś wartość działki (…) wynosi 104.138 złotych. Łączną wartość gospodarstwa rolnego biegły określił na 421.093 złotych.

Strony nie wniosły zastrzeżeń do opinii biegłego, przy czym uczestnicy K. M. i Z. M. podtrzymali dotychczas proponowaną propozycję podziału, by całą nieruchomość (całe spadkowe gospodarstwo rolne) przyznać na wyłączną własność Z. M. ze spłatami odpowiadającymi wartości udziałów pozostałym współspadkobiercom w dwóch równych ratach rocznych. Natomiast wnioskodawczyni A. D. (1) i uczestnicy H. S., P. W., M. W., E. C. zgodnie wnieśli dokonanie fizycznego podziału spadkowego gospodarstwa rolnego i przyznanie im na zasadzie współwłasności działki (…) z udziałami wynoszącymi po 1/9 części dla wnioskodawczyni i uczestniczki E. C. oraz po 1/3 części dla H. S., P. W., M. W., zaś dz. (…) na wyłączną własność Z. M. – wraz z należnymi dopłatami. Strony były przy tym zgodne co do przyjęcia wartości gospodarstwa rolnego wskazanej przez biegłego sądowego J. T. w opinii sporządzonej na potrzeby niniejszej sprawy.

Dziedziczenie i dział spadku gospodarstwa rolnego, pola, gruntu, ziemi czy roli

W tych okolicznościach Sąd przedstawioną przez biegłego pisemną opinię uznał za rzetelną, fachową oraz sporządzoną w oparciu o wiedzę i doświadczenie biegłego, w sposób zgodny z obowiązującymi przepisami prawa. Wprawdzie wycena wykraczała poza zakres zlecenia Sądu, ale wartość rynkowa gospodarstwa podana przez biegłego została zaakceptowana i przyjęta przez strony postępowania, i jako zgodna – była wiążąca dla Sądu w niniejszej sprawie. W związku z powyższym Sąd przyjął opinię jako podstawę ustaleń co dopuszczalności i możliwości podziału gospodarstwa rolnego, ale też i co do wartości gospodarstwa objętego wnioskiem w sprawie, w tym co do oceny, czy ewentualny podział gospodarstwa rolnego będzie skutkował obniżeniem wartości tego gospodarstwa.

Mając na uwadze powyższą opinię biegłego uznać należało, że podział fizyczny przedmiotowego gospodarstwa rolnego jest możliwy i dopuszczalny. Dział spadkowego gospodarstwa rolnego przez jego podział między spadkobierców nie jest bowiem sprzeczny z zasadami prawidłowej gospodarki rolnej (art. 1070 w zw. z art. 213 KC), co potwierdza opinia biegłego. Z opinii tej wynika też, że podział na dwie części zgodnie z aktualnie istniejącą w ewidencji gruntów numeracją działek nie będzie skutkował obniżeniem wartości którejkolwiek z tych działek po dokonaniu ich rozdzielenia. Biegły z zakresu rolnictwa i szacowania nieruchomościami wskazał wartość łączną gospodarstwa rolnego jako sumę wartości poszczególnych działek wchodzących w jego skład. Żaden z uczestników postępowania nie zakwestionował tych wartości, nie zakwestionował też stwierdzonej przez biegłego możliwości podziału tego gospodarstwa w zasadzie w każdy dowolny sposób.

Skoro wnioskodawczyni i uczestnicy zgodnie wnieśli o przyznanie im na zasadzie współwłasności działki o numerze geodezyjnym (…) o pow. 5.2200 ha położonej w miejscowości O., to sąd orzekł zgodnie z ich żądaniem uznając, że za takim podziałem przemawia interes społeczno – gospodarczy. Działkę numer (…) w części obejmującej obszar około 2 ha obrabia aktualnie uczestniczka H. S., która wniosła o przyznanie jej tej działki na zasadzie współwłasności z innymi wymienionymi wyżej uczestnikami i wnioskodawczynią. Uczestnik Z. M. nie gospodaruje na tej działce, nie pracuje na niej. Zainteresowani dokonali umownego podziału do użytkowania spadkowego gospodarstwa w ten sposób, że działką numer (…) zarządzają obecnie zainteresowani którzy zawnioskowali o przyznanie im tej działki na zasadzie współwłasności. To oni zlecili osobie trzeciej obrabianie pozostałej (poza osobiście obrabianą przez H. S.) części działki (…). Współspadkobiercy, którzy wnieśli o przyznanie im działki (…) na zasadzie współwłasności dają zatem gwarancję należytego prowadzenia działalności rolniczej na tej części spadkowego gospodarstwa rolnego (art. 1070 KC w zw. z art. 214 § 2 KC).

Pomiędzy zainteresowanymi A. D. (1), H. S., P. W., M. W. E. C. zaistniała zgoda co do tego, by działkę o numerze geodezyjnym (…) przyznać im na zasadzie współwłasności, a zatem w tym zakresie orzeczono na mocy art. 1044 KC odstępując od zasady zgodnie z którą podstawowym celem działu spadku jest doprowadzenie do całkowitej likwidacji istniejącej między spadkobiercami wspólności majątku spadkowego. Powyższe jest uzasadnione wobec braku zgodny wszystkich spadkobierców na przyznanie spadkowego gospodarstwa rolnego jednemu ze spadkobierców, a nadto mając na uwadze faktyczny podział do użytkowania i prowadzenia tego gospodarstwa polegający na jego faktycznym podziale na dwie części: część obejmującą działkę (…) i część obejmującą działkę (…), przy czym jedynie dz. (…) prowadzona jest przez Z. M. (nabywcę udziału K. M. w przedmiocie należącym po spadku), a dz. (…) przez pozostałych współspadkobierców (poza K. M.). Ponadto okoliczności sprawy przesądzają, że spadkobiercy ci będą w stanie harmonijnie wykonywać swe uprawnienia jako współwłaściciele zgodnie ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem działki numer (…).

Jednocześnie zasadne było przyznanie działki numer (…) na wyłączną własność Z. M., który prowadzi działalność rolniczą na tym gruncie, o co zgodnie wnosili wszyscy zainteresowani. Skoro uczestnicy K. M. i Z. M. wnosili o przyznanie na wyłączną własność Z. M. całego spadkowego gospodarstwa rolnego, to znaczy, że wnosili o przyznanie temu uczestnikowi także działki (…).

Wnioskodawczyni podniosła kwestię bezskuteczności umowy darowizny udziału w przedmiocie należącym do spadku dokonanej przez K. M. na rzecz Z. M. (art. 1036 KC). Choć wnioskodawczyni zgłosiła zarzut bezskuteczności wobec niej umowy darowizny, ostatecznie nie wnosiła o przyznanie jej całości spadkowego gospodarstwa rolnego, ani działki (…) o pow. 1.9300 ha. Nie wykazała też jakie niekorzystne skutki wywołało w stosunku do niej rozporządzenie udziałem dokonane przez uczestniczkę K. M.. Zbycie 3/12 udziału w nieruchomości należącej do spadku przez K. M. na rzecz Z. M. w żaden sposób nie naruszyło jakichkolwiek uprawnień wnioskodawczyni na podstawie przepisów materialnoprawnych o dziale spadku, w tym uprawnienia do otrzymania na zasadzie współwłasności działki oznaczonej numerem geodezyjnym (…) przyznanej jej na tej zasadzie w postanowieniu działowym. Uznać zatem należy, że przedmiotowa umowa darowizny jest skuteczna wobec A. D. (1).

Uczestnik Z. M. jako uczestnik postępowania o dział spadku będący nabywcą udziału K. M. w przedmiocie spadkowym nie może jednak żądać przyznania mu wydzielonej części tego przedmiotu należącego do spadku, ani przyznania mu całego przedmiotu. Prawo otrzymania przedmiotów spadkowych przysługuje bowiem jedynie podmiotom wspólności majątku spadkowego, a więc spadkobiercom i nabywcom udziału lub części udziału w spadku. W tym względzie rola nabywcy udziału w przedmiocie spadkowym jest pasywna i może on co najwyżej wnosić o przyznanie tego przedmiotu bądź jego części temu spadkobiercy, od którego nabył on stosowny udział.

Analiza zapisów umowy darowizny wskazuje, że uczestniczka K. M. darowała synowi Z. M. jedynie udział w szczegółowo określonym przedmiocie spadkowym, tj. udział wynoszący ¼ części w prawie własności nieruchomości na którą składają się działki (…) w miejscowości O. Przedmiotem niniejszego postępowania był tylko dział spadku po J. W., nie zaś również zniesienie współwłasności. Tylko natomiast w przypadku połączenia działu spadku i zniesienia współwłasności w jednym postępowaniu możliwa jest pełna realizacja praw spadkobiercy i nabywcy udziału w przedmiocie należącym do spadku. Tylko w razie połączenia działu spadku ze zniesieniem współwłasności nabywca udziału w przedmiocie spadkowym może wnosić o przyznanie mu części tego przedmiotu albo całego przedmiotu w razie stwierdzenia niedopuszczalności lub niemożliwości jego podziału w naturze. Taka sytuacja nie zaistniała jednak w okolicznościach niniejszej sprawy.

Dziedziczenie i dział spadku gospodarstwa rolnego, pola, gruntu, ziemi czy roli

Nabywca udziału w przedmiocie należącym do spadku, aczkolwiek staje się współwłaścicielem tego przedmiotu, jednak w zakresie uprawnień do otrzymania go w naturze, jak i ewentualnej spłaty, wstępuje w sytuację prawną zbywcy. Nabywca udziału w oznaczonym przedmiocie powinien otrzymać w wyniku działu spadku – w odniesieniu do tego przedmiotu – to, co otrzymałby zbywca, gdyby nie dokonał rozporządzenia. Pozycja prawna nabywcy jest zatem pochodną sytuacji zbywcy.

W tych okolicznościach sam fakt posiadania przez uczestnika Z. M. kwalifikacji do prowadzenia gospodarstwa rolnego nie jest wystarczający do przyznania mu całego gospodarstwa rolnego w sytuacji, gdy nie wyrażają na to zgody wszyscy spadkobiercy. Wszyscy spadkobiercy wyrazili natomiast zgodę na przyznanie uczestnikowi Z. M. działki (…) – dlatego orzeczono w tym zakresie zgodnie z wolą wszystkich spadkobierców.

Przyjmując sposób wyjścia ze współwłasności majątku spadkowego opisany w punkcie II postanowienia, Sąd uznał, iż brakuje jakichkolwiek przeciwwskazań merytorycznych dla takiego rozwiązania, a przede wszystkim jest on zgodny z obowiązującymi przepisami prawa i czyni zadość stanowisku spadkobierców.

Wartość całego gospodarstwa spadkowego wynosi 421.093,00 złotych. Wartość udziału Z. M. wynosi 3/12 części, a zatem wartość przysługującego mu udziału stanowi kwotę 105.273,25 złotych. Skoro przyznana mu na wyłączną własność działka o numerze geodezyjnym (…) ma wartość 104.138,00 złotych, to od pozostałych spadkobierców należy mu się dopłata w kwocie 1.135,25 złotych, którą to kwotę zasadzono od spadkobierców – stosownie do ich udziałów – na rzecz Z. M..

W sprawie nie zachodziła potrzeba orzekania o obowiązku wzajemnego wydania opisanych wyżej części nieruchomości spadkowej, gdyż działki przyznane poszczególnym współspadkobiercom i nabywcy udziału w przedmiocie spadkowym znajdują się w ich posiadaniu.

Wnioskodawczyni i pozostali uczestnicy zgodnie wnieśli o rozliczenie kwoty 20.000 złotych uzyskanej przez uczestniczkę K. M. ze sprzedaży pięciu krów ze spadkowego gospodarstwa rolnego. Korzyść majątkowa uzyskana przez uczestniczkę K. M. nie była sporna między zainteresowanymi. Takie żądanie zakwalifikowano jako roszczenie o dokonanie rozliczeń z tytułu pobranych pożytków z przedmiotu należącego do spadku (art. 686 KPC). Stosunki między współspadkobiercami w zakresie pożytków są unormowane w art. 207 w zw. z art. 1035 KC. Stosownie do tej regulacji pożytki przypadają współspadkobiercom w stosunku do wielkości przysługujących im udziałów w spadku. Uprawnienie do domagania się przez spadkobiercę stosownej części pożytków jest niezależne od tego, czy swoim postępowaniem przyczynił się on do ich powstania. Zgłaszając roszczenie z tytułu pobranych pożytków i innych przychodów współspadkobierca może domagać się należnej mu części pożytków w naturze lub w pieniądzu. W okolicznościach niniejszej sprawy, gdy uczestniczka K. M. wyzbyła się przedmiotowych krów, roszczenie może mieć tylko pieniężny charakter. W sprawie nie było sporne między stronami, że podlegająca rozliczeniu z tego tytułu korzyść wynosiła 20.000 złotych. Spadkobiercy winni więc uzyskać zwrot należnych im (stosownie do udziałów) korzyści w następujących kwotach: uczestnicy H. S., P. W., po 5.000 zł, a wnioskodawczyni A. D. (2), M. W., E. C. po 1.666,67 zł. Powyższe kwoty należało zatem zasądzić od K. M. na rzecz pozostałych wskazanych wyżej współspadkobierców. Mając na uwadze powyższe orzeczono jak w punkcie IV postanowienia.

Uczestniczka K. M. wniosła o rozliczenie wydatków (kosztów ubezpieczenia) związanych ze spadkowym gospodarstwem rolnym w kwocie 2.100 złotych. Żądanie to nie zostało zakwestionowane przez pozostałych zainteresowanych będących współspadkobiercami ustawowymi. Pozostali spadkobiercy winni więc zwrócić K. M. następujące kwoty (stosownie do ich udziałów w spadku): uczestnicy H. S., P. W. po 525 zł, a wnioskodawczyni A. D. (2), M. W., E. C. po 175 zł. Mając zatem na uwadze treść art. 207 KC zw. z art. 686 KPC orzeczono jak w punkcie V postanowienia. Postanowienie Sądu Rejonowego – I Wydział Cywilny z dnia 3 czerwca 2015 r. I Ns 735/13

Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię nr 4

Wnioskodawca K. W. we wniosku z domagał się dokonania działu spadku po swoim ojcu J. W. (1), zmarłym w I. i ostatnio na stałe zamieszkałym w K.. Jako uczestników postępowania wnioskodawca wskazał swoje rodzeństwo- S. W. (1) i M. S. oraz swojego bratanka S. W. (2), syna nieżyjącego brata wnioskodawcy-J. W. (2). Wnioskodawca wyjaśnił, że zgodnie z postanowieniem Sądu Rejonowego spadek po J. W. (1), zmarłym w dniu 10 stycznia 1995 r. w I., ostatnio na stałe zamieszkałym w K., na podstawie ustawy nabyły dzieci: wnioskodawca K. W., uczestnicy postępowania- S. W. (1) i M. S. oraz J. W. (2)- każde z nich w ¼ części spadku, natomiast spadek po zmarłym w K. i ostatnio na stałe zamieszkałym w K. J. W. (2), co wynika z postanowienia Sądu Rejonowego ,wydanego sprawie o sygn. akt I Ns 187/10, na podstawie ustawy nabył w całości syn- uczestnik S. W. (2).

Przedmiotem niniejszego postępowania była tylko i wyłącznie niezabudowana nieruchomość rolna o powierzchni 0,8800 ha, działka ewidencyjna nr (…), położona w G., gmina K., objęta księgą wieczystą Sądu Rejonowego w Inowrocławiu KW nr (…). Sąd przyjął, że wartość przedmiotu postępowania według stanu na dzień otwarcia spadku po J. W. (1) oraz według cen obowiązujących w chwili orzekania w przedmiocie działu spadku po nim wynosi 60.430,18zł. i dokonując ustaleń w tym zakresie oparł się na wyliczeniach zawartych w pisemnej opinii powołanego w sprawie biegłego sądowego z dziedziny rolnictwa T. K. i-zgodnie z art. 684KPC.

Podział spadku dziedziczonego po śmierci w spadku gospodarstwa rolnego, gruntu, ziemi czy pola Poznań Warszawa

Sąd dokonał działu spadku po J. W. (1). Mając na uwadze, iż przedmiotem postępowania jest nieruchomość rolna w rozumieniu art. 461 KC, nie zaś gospodarstwo rolne zdefiniowane w art. 553 k.c., Sąd dokonując działu spadku kierował się treścią art. 211-212 KC W myśl art. 211 KC każdy ze współwłaścicieli może żądać, ażeby zniesienie współwłasności nastąpiło przez podział rzeczy wspólnej. Ten tzw. podział fizyczny rzeczy ma pierwszeństwo, o ile nie jest on sprzeczny z przepisami ustawy lub ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem rzeczy albo o ile nie pociąga za sobą istotnej zmiany rzeczy lub znacznego zmniejszenia jej wartości.

W analizowanej sprawie, posiłkując się dowodem z pisemnej opinii biegłego sądowego z dziedziny rolnictwa, Sąd ustalił, iż podział fizyczny nieruchomości rolnej o powierzchni 0.8800 ha położonej w G. jest niemożliwy. Uczestnicy postępowania próbowali wprawdzie polemizować z wnioskami biegłego rolnika T. K., jednak biegły w swojej ustnej uzupełniającej opinii wyrażonej na rozprawie wszelkie wątpliwości zainteresowanych podziałem fizycznym przedmiotowej działki rozwiał i stanowisko swoje w powyższym zakresie szczegółowo i wyczerpująco uzasadnił. Tym samym- zdaniem Sądu – zbyteczne stało się oczekiwanie na administracyjną decyzję o warunkach częściowej zabudowy przedmiotowej nieruchomości, o którą rzekomo występował uczestnik S. W. (1), a o co wnioskowała uczestniczka M. S.. W ocenie Sądu wniosek powyższy zmierzał jedynie do niezasadnego przedłużenia i tak toczącego się 5,5 roku postępowania, gdyż decyzja hipotetycznie dopuszczająca możliwość częściowej zabudowy dzielonej działki w linii dotychczasowej zabudowy nie determinowałaby możliwości jej fizycznego podziału. Biegły w sposób kategoryczny i jasny wyjaśnił, iż na przedmiotowej działce można byłoby wybudować dom w linii dotychczasowej zabudowy, tyle tylko że grunt ten funkcjonowałby wówczas jako tzw. siedlisko, w żadnym wypadku nie mógłby jednak zostać fizycznie podzielony.

Przyjmując zatem, iż zgłoszona do podziału nieruchomość rolna nie daje się podzielić fizycznie, Sąd –mając na uwadze treść art. 212 § 2 KC-uznał, iż powinna być ona w całości przyznana jednemu ze współspadkobierców J. W. (1). W ocenie Sądu współspadkobiercą tym powinien zostać wnioskodawca K. W.. Decydując, komu spośród uczestników postępowania przyznać na wyłączną własność działkę w G., Sąd uwzględnił fakt, że spadkowa nieruchomość od 1998 r. do chwili obecnej znajduje się w posiadaniu wnioskodawcy, który jako jedyny wykazał nią jakiekolwiek zainteresowanie w czasie, kiedy działania J. W. (2) nie dawały gwarancji należytego jej prowadzenia oraz doprowadziły do powstania zadłużenia podatkowego. Nie może – w ocenie Sądu – znikać z pola widzenia okoliczność, iż K. W. w miarę swoich chęci i możliwości, wykonywał na przedmiotowej nieruchomości prace porządkowe i rekultywacyjne związane z utrzymaniem gruntu w należytej kulturze rolnej i poniósł związane z tym wydatki. Uregulował także zadłużenie podatkowe, do powstania którego przyczynił się J. W. (2), po czym zadbał o to, by w kolejnych latach podatek rolny od przedmiotowej nieruchomości był na bieżąco i w terminach uiszczany.

W tym samym czasie pozostali uczestnicy postępowania nie wykazywali zainteresowania sporną działką i w związku z tym zupełnie niezrozumiałe jest żądanie zgłoszone przez uczestniczkę M. S. w toku niniejszego postępowania, aby nieruchomość tę Sąd przyznał na jej wyłączną własność. Abstrahując zupełnie od tego, iż wniosek powyższy nie został w toku całego postępowania przez uczestniczkę przekonywująco uzasadniony, podkreślić należy, iż M. S. od 1985 r. mieszka w Niemczech, nie utrzymuje kontaktów z bratem wnioskodawcą, a z bratem – uczestnikiem S. W. (1) kontakt ten jest raczej sporadyczny. Uczestniczka postępuje tak, iż nawet ustanowiony przez nią do sprawy pełnomocnik miał problemy, aby nawiązać z uczestniczką kontakt i przedstawić Sądowi jej konkretne stanowisko w sprawie. W związku z powyższym wniosek uczestniczki, aby to jej przyznana została na wyłączną własność przedmiotowa nieruchomość rolna nie zasługiwał- w ocenie Sądu- na uwzględnienie.

Podobnie na uwzględnienie nie zasługiwały –zdaniem Sądu- wnioski uczestników S. W. (2) i S. W. (1) o przyznanie spornej nieruchomości na wyłączną własność S. W. (2). Wniosek uczestnika S. W. (1) został złożony niejako „na przekór” wnioskodawcy, podyktowany był emocjami uczestnika oraz nieukrywaną niechęcią do brata i przez to nie mógł być uwzględniony. Z kolei taki sam w treści, ale zaproponowany przez uczestnika S. W. (2) sposób dokonania działu spadku po J. W. (1) poprzez przyznanie przedmiotowej działki na własność S. W. (2) także nie mógł spotkać się z przychylnością Sądu. Uczestnik zmieniając swoje stanowisko i żądając przyznania działki na swoją własność jako zasadniczy argument podał korzystną dla niego zmianę sytuacji finansowej, a konkretnie uzyskiwanie wyższego wynagrodzenia za pracę, które z kolei pozwoliłoby uczestnikowi wraz z teściową zaciągnąć kredyt bankowy, dzięki któremu uczestnik dokonałby spłaty udziałów pozostałych spadkobierców J. W. (1).

Należy w tym miejscu podkreślić, iż zaledwie trzy tygodnie wcześniej, na rozprawie S. W. (2) powyższego argumentu nie przywołał, oświadczył, że jest skłonny przyjąć od wnioskodawcy pieniężną spłatę swojego udziału w kwocie 13.809,12zł., w terminie zaproponowanym przez K. W.. Poza tym uczestnik –oprócz własnych twierdzeń- w żaden sposób nie wykazał dowodowo, iż jego teściowa jest skłonna wesprzeć go w działaniach zmierzających do uzyskania kredytu bankowego oraz że zarówno uczestnik, jak i jego teściowa mają zdolność kredytową do kwoty 100.000,00zł. Na chwilę obecną- w ocenie Sądu-możliwości finansowe uczestnika S. W. (2) są wątpliwe, uczestnik nie daje gwarancji dokonania spłaty na rzecz pozostałych uczestników postępowania w rozsądnym terminie, tym bardziej, że poprawa jego sytuacji finansowej nie spowodowała, aby S. W. (2) zwrócił wnioskodawcy pożyczoną od niego kilka lat temu niewielką kwotę 500,00zł.

Dziedziczenie i dział spadku gospodarstwa rolnego, pola, gruntu, ziemi czy roli

Zgodnie z art. 212 § 2 i 3 KC w zw. z art. 1035 KC-zasądził od wnioskodawcy K. W. na rzecz uczestników postępowania kwoty po 13.809,12zł. tytułem spłaty ich udziałów w spadku po J. W. (1), określając jednocześnie termin ich płatności. Ustalony przez Sąd termin zapłaty na rzecz uczestników spłat, tj. 2 miesiące od momentu uprawomocnienia się niniejszego postanowienia – w ocenie Sądu –odpowiada deklaracji złożonej przez wnioskodawcę w powyższym przedmiocie, a ponadto uwzględnia interesy zarówno wnioskodawcy zobowiązanego do spłaty, jak i uczestników uprawnionych do otrzymania tychże spłat. W ocenie Sądu termin 2 miesięcy od momentu uprawomocnienia się niniejszego postanowienia bierze pod uwagę możliwości finansowe wnioskodawcy, który powinien liczyć się z koniecznością zaspokojenia uczestników tytułem ich udziałów w spadku po J. W. (1) i starać się gromadzić na ten cel stosowne środki. Jednocześnie termin powyższy jest korzystny dla uczestników, gdyż gwarantuje im możliwość otrzymania spłaty jednorazowo, w wymiernej kwocie i w bardzo optymalnym czasie.

W tym miejscu należy zaznaczyć iż zasądzone od wnioskodawcy na rzecz uczestników spłaty w kwocie po 13.809,12zł. uwzględniają dokonane przez Sąd rozliczenie poniesionych przez K. W. ciężarów i wydatków związanych z rzeczą wspólną, a to zgodne z art. 207 KC (60.430,18zł.: 4= 15.107,55zł.- wartość udziałów współspadkobierców J. W. (3) w spadku po nim; 1.234,87zł.+3.958,83zł.=5.193,70zł.- wydatki i ciężary poniesione przez wnioskodawcę na rzecz wspólną: 5.193,70zł.:4= 1.298,43zł.- wysokość udziałów poszczególnych współspadkobierców w wydatkach i ciężarach poniesionych przez wnioskodawcę;15.107,55zł. – 1.298,43zł.= 13.809,12zł.- wysokość spłaty przysługującej uczestnikom postępowania od wnioskodawcy).

Sąd postanowił

1. ustalić, że w skład spadku po J. W. (1) zmarłym w dniu 10 stycznia 1995 r. w I., ostatnio na stałe zamieszkałym w K. wchodzi prawo własności nieruchomości rolnej o powierzchni 0,8800 ha, działka ewidencyjna nr (…) położona w G., gmina K., dla której Sąd Rejonowy prowadzi księgę wieczystą KW nr (…) o wartości 60.430,18 zł (sześćdziesiąt tysięcy czterysta trzydzieści złotych 18/100);

2. dokonać działu spadku po J. W. (1) zmarłym w dniu 10 stycznia 1995 r. w I., ostatnio na stałe zamieszkałym w K., opisanego w punkcie 1 (pierwszym) niniejszego postanowienia w ten sposób, że prawo własności nieruchomości rolnej o powierzchni 0,8800 ha, działka ewidencyjna nr (…) położonej w G., gmina K., dla której Sąd Rejonowy prowadzi księgę wieczystą KW nr (…) przyznać na wyłączną własność wnioskodawcy K. W.;

3. zasądzić od wnioskodawcy K. W. na rzecz uczestników postepowania: S. W. (1), M. S. i S. W. (2) kwoty po 13.809,12 zł (trzynaście tysięcy osiemset dziewięć złotych 12/100) tytułem spłaty udziałów uczestników postepowania w spadku po J. W. (1), płatne jednorazowo w terminie 2 (dwóch) miesięcy od momentu uprawomocnienia się niniejszego postanowienia, z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w razie opóźnienia płatności wyżej wymienionych kwot;

4. kosztami sądowymi, od uiszczenia których zwolniony był wnioskodawca K. W. obciążyć Skarb Państwa;

5. nakazać pobrać od uczestniczki M. S. na rzecz Skarbu Państwa – Kasy Sądu Rejonowego kwotę 1.574,18 zł (jeden tysiąc pięćset siedemdziesiąt cztery złote 18/100) tytułem zwrotu kosztów sądowych wyłożonych tymczasowo w sprawie przez Skarb Państwa;

6. zwrócić wnioskodawcy K. W. ze Skarbu Państwa – Kasy Sądu Rejonowego kwotę 530,00 zł (pięćset trzydzieści złotych 00/100) tytułem nadpłaconej opłaty od wniosku i zaliczki w sprawie;

7. uznać, że wnioskodawca i uczestnicy postępowania ponoszą we własnym zakresie pozostałe koszty postępowania związane z ich udziałem w sprawie. Postanowienie Sądu Rejonowego – I Wydział Cywilny z dnia 30 marca 2016 r. I Ns 972/10

Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię nr 5

Wnioskodawca K. K. wniósł o dział spadku po S. K. i I. K. w skład którego wchodzi nieruchomości rolna zabudowana położona w W., dla której prowadzona jest księga wieczysta nr (…) o wartości 650.000 w ten sposób że nieruchomość tą przyznać na wyłączną własność uczestnika M. K., ze spłatą na jego rzecz oraz o rozliczenie nakładów poniesionych przez wnioskodawcę na majątek spadkowy w postaci kosztów ubezpieczenia nieruchomości, rozliczenie pożytków uzyskanych przez uczestnika w postaci dochodów z tytułu wynajmu budynku mieszkalnego.

W uzasadnieniami wniosku wskazał, że w skład spadku po rodzicach S. K. i I. K. wchodzi nieruchomość opisana we wniosku. Nieruchomość ta od wielu lat jest we władaniu uczestnika. Podniósł, że przez wiele lat uiszczał składkę z tytułu ubezpieczenie nieruchomości. Uczestnik samodzielnie z pominięciem wnioskodawcy wynajmował budynek mieszkalny znajdujący się na tej nieruchomości nie rozliczając się z wnioskodawcą z tego tytułu.

Dziedziczenie i dział spadku gospodarstwa rolnego, pola, gruntu, ziemi czy roli

Uczestnik M. K. zgodził się, że w skład spadku po S. K. i I. K. wchodzi nieruchomość wymieniona we wniosku. Zakwestionowała wartość tej nieruchomości wskazaną przez wnioskodawcę. Wyraził zgodę na przyznanie mu tej nieruchomości na wyłączną własność ze spłatą na rzecz uczestnika, z tym że wniósł o rozłożenie tej spłaty na raty na okres 10 lat. Ponadto wniósł o rozliczenie nakładów poniesionych na nieruchomość spadkową w postaci prac remontowych, podatku od nieruchomości i kosztów ubezpieczenia nieruchomości.

Z zebranego w sprawie materiału dowodowego, odpisu skróconego aktu małżeństwa S. K. i I. K. wynika, że zawarli oni związek małżeński. Natomiast z dokumentów księgi wieczystej nr (…)) wynika, że S. K. stał się właścicielem nieruchomości, działki nr (…) o pow. 2,51 ha położonej w W., dla której została założona księga wieczysta nr (…) w wyniku wykonania aktu nadania z dnia 11.12.1961 r. Ponieważ przedmiotowa nieruchomość została nabyta w czasie trwania małżeństwa S. K. i I. K., a brak jest dowodów by łączył ich inny niż ustawowy ustrój majątkowy małżeński, Sąd uznał że nieruchomość ta stanowiła majątek wspólny małżonków. Zgodnie z Wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 28.10.2016 r. (ICSK 683/15) ustalenie, kto jest rzeczywistym właścicielem nieruchomości, mimo wpisu w księdze wieczystej wskazującego na inny podmiot, może się odbyć nie tylko w ramach powództwa opartego na art. 10 KWU, a le może również być dokonane „przesłankowo”, w ramach innego toczącego się postępowania sądowego.

Ponieważ postanowieniem stwierdził, że spadek po S. K. zmarłym w O., ostatnio stale zamieszkałym w W. na podstawie ustawy nabyli żona I. K. oraz dzieci M. K. i K. K. po 1/3części każdy z nich, z tym że wchodzące w skład spadku gospodarstwo rolne dziedziczą z mocy ustawy: żona I. K. i syn M. K. po ½ części. Natomiast postanowieniem Sąd Rejonowy stwierdził, że spadek po I. K. zmarłej w S., ostatnio stale zamieszkałej w W. na podstawie ustawy, wraz z wchodzącym w skład spadku udziałem w gospodarstwie rolnym nabyli synowie K. K. i M. K. po 1/2 części każdy z nich. Z tych też względów, Sąd ustali, że udział wnioskodawcy K. K. w nieruchomości wynosi 3/8 części a udział uczestnika M. K. 5/8 części.

Wartość nieruchomości została ustalona w oparciu o opinię biegłego z zakresu szacowania nieruchomości M. W.. Opinia ta ostatecznie, po sporządzeniu przez biegłego opinii uzupełniającej, nie była kwestionowana przez wnioskodawcę i uczestnika. Z opinii tej wynika, że wartość nieruchomości wynosi 249.000 zł.

Wnioskodawca i uczestnik zgodnie wnieśli by nieruchomość przyznać na wyłączną własność uczestnika. Sąd zatem przyznał mu na wyłączną własność należącą do spadku nieruchomość, zasądzając od niego na rzecz wnioskodawcy spłatę w kwocie 93.375 zł (249.000 zł x 3/8) Sąd rozłożył zasądzoną spłatę na raty ale nie w taki sposób jak to wnosił uczestnik. Zdaniem Sądu rozłożenie spłaty na dwie raty w kwocie po 46.687,50 zł płatne, pierwsza rata w terminie 6 miesięcy od daty uprawomocnienie orzeczenia, druga rata płatna w terminie 12 miesięcy od daty uprawomocnienie orzeczenia uwzględnia jego możliwości płatnicze. To że otrzymuje rentę z ZUS nie oznacza, że nie ma innych możliwości finansowych, oszczędności pozwalających mu na uiszczenie tych kwot w ustalonych terminach. Ponadto otrzymując nieruchomość na wyłączną własność będzie on mógł w sposób swobodny dysponować nią i uzyskać środki na spłatę wnioskodawcy chociażby przez sprzedaż jej części.

Ponieważ wnioskodawca i uczestnik ostatecznie zrezygnowali z rozliczenia nakładów poniesionych na nieruchomość spadkową, a wnioskodawca także z rozliczenia pożytków uzyskanych przez uczestnika z tytułu korzystania z nieruchomości spadkowej, Sąd nie analizował, dokumentów załączonych do wniosku w postaci zdjęć i dowodu uiszczania składki na ubezpieczenie, dowodów załączonych do odpowiedzi na wniosek, zeznań świadków gdyż dotyczyły one tych roszczeń.

Dziedziczenie i dział spadku gospodarstwa rolnego, pola, gruntu, ziemi czy roli

Sąd postanowił:

I. dokonać działu spadku po S. K. zmarłym w O. ostatnio stale zamieszkałym w W., którego spadkobiercy zostali ustaleni postanowieniem (…) oraz działu spadku po I. K. zmarłej w S. ostatnio stale zamieszkałej w W., której spadkobiercy zostali ustaleni postanowieniem Sądu Rejonowego w skład którego wchodzi nieruchomość rolna zabudowana położona w W. składająca się z działek nr (…) o pow. 2,9737 ha opisana w księdze wieczystej nr (…) o wartości 249.000 zł, w ten sposób, że nieruchomość tą przyznać na wyłączną własność uczestnika M. K.,

II. zasądzić od uczestnika M. K. na rzecz wnioskodawcy K. K. kwotę 93.375 zł (dziewięćdziesiąt trzy tysiące trzysta siedemdziesiąt pięć zł) tytułem spały płatną w dwóch ratach w kwocie po 46.687,50 zł w ten sposób, że pierwsza rata płatna w terminie 6 miesięcy od daty uprawomocnieni się orzeczenia, druga rata płatna w terminie 12 miesięcy od daty uprawomocnienie się orzeczenia, z ustawowymi odsetkami w razie uchybienia terminowi płatności którejkolwiek z rat,

III. koszty postępowania wnioskodawca i uczestnik ponoszą we własnym zakresie,

IV. nakazuje ściągnąć od wnioskodawcy i uczestnika na rzecz (…)kwotę po 1.357,28 zł tytułem kosztów sądowych. Postanowienie Sądu Rejonowego – I Wydział Cywilny z dnia 30 października 2017 r. I Ns 342/16

W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.

Z wyrazami szacunku.

W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.

Z wyrazami szacunku

Adwokat Mateusz Ziębaczewski

Mateusz Ziębaczewski to doświadczony adwokat i jedyny w swoim rodzaju specjalista od prawa spadkowego w Polsce. Swoją wiedzą i umiejętnościami służy klientom, pomagając im w najbardziej skomplikowanych sprawach spadkowych. Z naszą kancelarią współpracują najbardziej znani profesorowie, doktorzy prawa oraz byli ministrowie, gdyż cenią jakość, pewność i bezpieczeństwo jakie oferujemy.

email telefon LinkedIn

Zobacz pozostałe wpisy autora

Kancelaria Prawa Spadkowego w Poznaniu