Problem dopuszczalności ustalenia treści zaginionego testamentu nie jest zagadnieniem nowym. Na dopuszczalność taką wskazywał wyraźnie art. 94 dekretu z dnia 8 października 1946 r. - prawo spadkowe, Dz.U. Nr 60, poz. 328 ze zm. (Kto powołuje się na to, że testament pisemny albo pismo, zawierające treść testamentu ustnego, zostały zniszczone, pozbawione cech, od których zależy ich ważność, lub zmienione w sposób, wskazujący na ich odwołanie, nie przez spadkodawcę albo wprawdzie przez spadkodawcę, lecz nie w zamiarze odwołania testamentu, powinien swoje twierdzenie udowodnić. Ponadto na nim spoczywa ciężar dowodu co do treści zniszczonego dokumentu (§ 1); Przepis powyższy stosuje się odpowiednio w przypadku zagubienia dokumentu (§ 2). Kodeks cywilny nie zawarł odpowiednika powołanego art. 94, wobec czego kwestia dopuszczalności ustalania treści zaginionego testamentu była przedmiotem rozważań w orzecznictwie.
W uchwale z dnia 29 maja 1987 r., III CZP 25/87, OSNCP 1988, nr 9, poz. 117, Sąd Najwyższy wyjaśnił, że treść zaginionego testamentu własnoręcznego oraz fakt sporządzenia tego testamentu w przepisanej formie ustala - na podstawie wszelkich środków dowodowych - sąd spadku, jako przesłankę rozstrzygnięcia o dziedziczeniu, w postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku. W uzasadnieniu Sąd Najwyższy podkreślił, że z zaniechania przeniesienia treści art. 94 prawa spadkowego do kodeksu cywilnego nie można wyprowadzać wniosku o niedopuszczalności pod rządem tego kodeksu wykazywania za pomocą wszelkich środków dowodowych faktu sporządzenia testamentu własnoręcznego, ponieważ art. 94 regulował jedynie ciężar dowodu w sprawach, w których wystąpiła kwestia zniszczenia lub zagubienia testamentu, a zawarta w nim regulacja mieści się w bardziej ogólnym przepisie art. 6 KC. Stanowisku temu Sąd Najwyższy dał wyraz również w postanowieniu z dnia 16 kwietnia 1999 r., II CKN 255/98, OSNC 1999, nr 11, poz. 194, stwierdzając, że podstawę dziedziczenia może stanowić testament własnoręczny, który zaginął. Fakt jego sporządzenia, ważność oraz treść rozporządzeń musi zostać udowodniona w toku postępowania o stwierdzenie nabycia spadku.
W uchwale składu siedmiu sędziów z dnia 13 listopada 1992 r., III CZP 120/92, Sąd Najwyższy uznał natomiast, że w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku dopuszczalne jest ustalenie treści pisma stwierdzającego treść zaginionego lub zniszczonego testamentu ustnego (art. 952 § 2 KC) także po upływie terminów określonych w art. 952 § 2 i 3 KC (OSNCP 1993, nr 3, poz. 26).
Kontynuując przedstawiony kierunek orzecznictwa, należy uznać za dopuszczalne ustalenie - za pomocą wszelkich środków dowodowych - treści oraz faktu sporządzenia zaginionego testamentu. Zagubienie testamentu czy zniszczenie go przez osobę trzecią nie prowadzi przecież do pozbawienia tego testamentu skuteczności prawnej; aktualizuje jedynie potrzebę odtworzenia dokumentu. Fakt sporządzenia testamentu w przepisanej formie oraz jego treść mogą być przy tym wykazywane za pomocą wszelkich środków dowodowych, nie wyłączając dowodu ze świadków lub z przesłuchania stron.
W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.
Z wyrazami szacunku.