W uchwale z dnia 22 października 1992 r. III CZP 130/92 (OSNCP z 1993 r. Nr 4, poz. 60) Sąd Najwyższy, odwołując się do orzeczenia z dnia 26 stycznia 1961 r., przyjął, że zgłoszenie przez uczestnika postępowania w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku zarzutu nieważności testamentu przerywa bieg przedawnienia jego roszczenia o zachowek. Wskazał, że osoba należąca do kręgu spadkobierców ustawowych, kwestionująca w postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku ważność testamentu na rzecz innej osoby i wnosząca o stwierdzenie dziedziczenia na podstawie ustawy, w istocie domaga się orzeczenia, że nabyła stosowny udział w całości praw i obowiązków majątkowych pozostałych po spadkodawcy. Zachowek natomiast jest tylko wierzytelnością odpowiadającą części wartości udziału spadkowego, który uprawnionemu do zachowku przypadłby przy dziedziczeniu ustawowym. Zatem z ekonomicznego punktu widzenia prawo do spadku, jako dalej sięgające, pochłania prawo do zachowku, a więc zgłoszenie w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku zarzutu nieważności testamentu jest czynnością przedsięwziętą bezpośrednio w celu ustalenia praw szerszych niż zachowek, wobec czego przerywa bieg przedawnienia roszczenia o zachowek, przysługującego temu uczestnikowi. Sąd Najwyższy uznał, że trudno byłoby pogodzić z zasadą słuszności sytuację, w której następowałoby przedawnienie roszczenia o zachowek w toku długotrwałego sporu o to, kto jest spadkobiercą, a więc przed rozstrzygnięciem, kto jest uprawniony, a kto zobowiązany do zachowku.
Stanowisko to podzielił Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 11 października 1995 r. III CZP 134/95 (OSNC z 1996 r. Nr 1, poz. 15) przyjmując, że zgłoszenie przez osobę wydziedziczoną zarzutu nieważności testamentu przerywa bieg przedawnienia roszczenia o zachowek wyłącznie wobec tej osoby, nie zaś w stosunku do jej zstępnych. Także w wyrokach z dnia 26 maja 1999 r. III CKN 251/98 (), z dnia 24 czerwca 2004 r. III CK 127/03 (OSNC z 2005 r. Nr 6, poz. 110), z dnia 17 kwietnia 2009 r. III CSK 298/08 (OSNC-ZD z 2009 r. Nr 4, poz. 107) oraz z dnia 17 września 2010 r. II CSK 178/10 () nawiązano do powyższych orzeczeń, akceptując zawarte w nim stanowisko.
W wyroku z dnia 24 czerwca 2004 r. Sąd Najwyższy stwierdził dodatkowo, że w pewnych sytuacjach poszczególne czynności procesowe wywołują implikacje dalsze, niż to wynika bezpośrednio z ich treści. Do czynności takich należy wniosek o stwierdzenie nieważności testamentu zgłoszony w postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku przez spadkobiercę pominiętego w testamencie, który na gruncie art. 123 § 1 pkt 1 KC. jest czynnością zmierzającą bezpośrednio do ustalenia, że pomiędzy powołującym się na nieważność testamentu a osobą ustanowioną spadkobiercą nie istnieje stosunek prawny uzasadniający wypłatę zachowku. Sposób ustosunkowania się do tego wniosku ma ten skutek prawny dla roszczenia o zachowek, że w razie jego uwzględnienia roszczenie to może stać się bezprzedmiotowe. Chodzi więc o czynność, która zgodnie z jej treścią nakierowana jest na uzyskanie statusu spadkobiercy ustawowego, a więc dotyczy prawa dalej idącego, lecz przez dalszy skutek realizuje cel ustalenia (istnienia lub nieistnienia) roszczenia o zachowek, a zatem przerywa bieg przedawnienia tego roszczenia. Przyjmując taką wykładnię Sąd Najwyższy podkreślił, że specyfika stosunków między współspadkobiercami nakazuje bardziej liberalne podejście do kwestii biegu przedawnienia miedzy nimi, niż w stosunkach między osobami trzecimi a spadkobiercami. Uchwała Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 10 października 2013 r. III CZP 53/13
W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.
Z wyrazami szacunku.