Twoja sprawa z zakresu prawa spadkowego jest już wystarczająco stresująca. Nie powinieneś rozbijać banku tylko po to, aby upewnić się, że jesteś chroniony

Czy należy mi się zachowek jak spadkodawca nic nie zostawił po śmierci?  

Instytucja zachowku stanowi ochronę praw członków najbliższej rodziny zmarłego, która należy do podstawowych założeń obowiązującego w Rzeczypospolitej Polskiej prawa spadkowego. Zgodnie z treścią art. 991 § 1 KC zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni – dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału (zachowek). Zgodnie zaś z treścią art. 1000 § 1 KC, jeżeli uprawniony nie może otrzymać od spadkobiercy należnego mu zachowku, może on żądać od osoby, która otrzymała od spadkodawcy darowiznę doliczoną do spadku, sumy pieniężnej potrzebnej do uzupełnienia zachowku. Jednakże obdarowany jest obowiązany do zapłaty powyższej sumy tylko w granicach wzbogacenia będącego skutkiem darowizny.

Czy należy mi się zachowek jak spadkodawca nic nie zostawił po śmierci? Poznań

Swoboda dysponowania majątkiem za życia, np. w formie darowizn, czy swoboda testowania pozwalająca na dowolne dysponowanie majątkiem w testamencie na wypadek śmierci mogą prowadzić do pokrzywdzenia osób najbliższych spadkodawcy. Stąd też osoba ma przynajmniej moralny obowiązek wspierania przywołanych członków najbliższej rodziny, w tym też pozostawienia im korzyści ze spadku. Jednakże o tym kto i na jakich zasadach otrzyma korzyści po zmarłym, decyduje ustawa.

Należy w tym miejscu wskazać, że artykuł 1000 KC reguluje problem uzyskania kwoty potrzebnej do uzupełnienia zachowku od osoby, która otrzymała od spadkodawcy darowiznę doliczaną do spadku (art. 993-995 KC), przy czym należy uznać, że odpowiedzialność obdarowanych ma charakter subsydiarny. Jeżeli spadkodawca dokonał darowizny wyczerpującej cały spadek, nie ma już nic, to uprawniony do zachowku może dochodzić od obdarowanego roszczenia o zachowek w granicach określonych w art. 1000 KC (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 30 stycznia 2008 roku, sygn. akt III CSK 255/07). Jeśli spadkodawca dokonał na rzecz określonej osoby darowizny, której przedmiot obejmuje cały spadek, to w grę wchodzi roszczenie uprawnionego o zachowek w stosunku do osoby obdarowanej na podstawie art. 1000 KC, mające charakter „awaryjny” w tym sensie, że aktualizuje się „jeżeli uprawniony nie może otrzymać od spadkobiercy należnego mu zachowku.

Czy należy mi się zachowek jak spadkodawca nic nie zostawił po śmierci?

Nieuwzględnienie takich darowizn przy obliczaniu zachowku czyniłoby ochronę osób najbliższych, ustanowioną w ustawie, całkowicie iluzoryczną. O tym, że uprawnionym do zachowku jest też spadkobierca powołany do dziedziczenia wskazuje chociażby treść art. 998 § 1 KC Użycie zaś w art. 991 KC słowa ,,byliby’’ ma natomiast określić, że zachowek nie zawsze przysługuje zstępnym czy rodzicom, lecz tylko wtedy, gdy osoby te dziedziczyłyby z ustawy w danej, konkretnej sytuacji (jeżeli pozostały dzieci, rodzice nie są uprawnieni do zachowku, itd.). Ustawodawca postanowił, że głównym adresatem roszczenia o zachowek jest spadkobierca (art. 991 § 2 KC), a dopiero kiedy otrzymanie od spadkobiercy zachowku jest niemożliwe, uprawniony może żądać od osoby, która otrzymała od spadkodawcy darowiznę doliczoną do spadku, sumy pieniężnej potrzebnej do uzupełnienia zachowku. Odpowiedzialność obdarowanego względem uprawnionego ogranicza się do wzbogacenia będącego skutkiem darowizny (art. 1000 § 1 KC).

Przykładowo, spadkodawca dokonał bowiem przed śmiercią darowizny jedynego w zasadzie składnika majątkowego w postaci nieruchomości. Powód zaś jest jedynym spadkobiercą ustawowym po zmarłym ojcu. W tym stanie przysługiwało mu zatem roszczenie z art. 1000 k.c. względem obdarowanych sióstr spadkodawcy.

Przypomnijmy, że zachowek stanowi minimum zagwarantowanego udziału w spadku spadkobiercy ustawowemu, a normy dotyczące prawa do zachowku są właśnie odzwierciedleniem zasad moralnych. W orzecznictwie sądowym powszechnie przyjmuje się możliwość korygowania skutków zastosowania przepisów o zachowku z powołaniem się na zarzut nadużycia prawa podmiotowego w celu zapobieżenia powstaniu sytuacji jaskrawie niesprawiedliwych. Analizując orzecznictwo dotyczące instytucji zachowku zauważyć należało, że za sytuacje jaskrawo niesprawiedliwe, które uprawniają do posłużenia się konstrukcją nadużycia prawa podmiotowego, uznano także, gdy roszczenie o zachowek nie zapewnia uprawnionemu, realnej, należnej mu korzyści, właśnie 'kosztem” danego spadkobiercy, a w skład spadku wchodzi jedynie nieruchomość mieszkalna, służąca zaspokojeniu tych potrzeb, przy tym wyłącznie w zakresie koniecznym (por uchwałę Sądu Najwyższego z 19 maja 1981 r., III CZP 18/81, OSNC 1981 r., Nr 12, poz. 228, wyroki z 7 kwietnia 2004 r., IV CK 215/03, LEX nr 152889 i z 30 stycznia 2008 r., III CSK 255/07, OSNC 2009 r., Nr 3, poz. 47 oraz wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 22 kwietnia 2009 r., I ACa 459/08, LEX nr 550912).

Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię

Na gruncie niniejszej sprawy mamy do czynienia z sytuacją, w której w spadku nic się nie znajdowało, ponieważ spadkodawczyni przed śmiercią dokonała darowizny na rzecz jednego ze spadkobierców ustawowych – W. W. (1). Na mocy darowizny pozwany otrzymał od matki stron postępowania J. W. udział w wysokości ½ w nieruchomości gruntowej zabudowanej. W ten sposób spadkobiercy ustawowi zostali pozbawieni spadku, gdyż darowizna spowodowała iż w spadek był pusty.

Czy należy mi się zachowek jak spadkodawca nic nie zostawił po śmierci? Poznań

W tym miejscu pojawia się zasadnicza kwestia, czyli jaka jest wartość powyższej nieruchomości. Została ona ustalono na podstawie pisemnej opinii biegłego, jak i wyjaśnień biegłej na rozprawie. Wycena wartości nieruchomości w dniu darowizny w ocenie sądu nie budzi wątpliwości. Dom po dokonaniu darowizny był remontowany, w związku z tym biegła musiała wziąć to pod uwagę przy ocenie wartości nieruchomości na dzień darowizny. W tym miejscu należy zwrócić uwagę, iż nominalna wartość nakładów poczynionych przez obdarowanego nie ma bezpośredniego przełożenia na wartość nieruchomości. Inaczej mówiąc sam fakt wydania na remont nieruchomości określonej kwoty nie oznacza, że wartość nieruchomości wzrosła o tę kwotę. Biegła w oparciu o analizę rynku wyceniła wartość nieruchomości w dniu darowizny na kwotę 198 600,00 zł. Kwotę tą należało podzielić przez dwa gdyż ½ nieruchomości została darowana pozwanemu, co dawało kwotę 99 300,00zł.

Kolejnym elementem podlegającym analizie jest kwestia jaki udział w części spadku przysługiwał powodowi. W postanowieniu o stwierdzeniu nabycia spadku J. J. (1) przysługiwała 1/6 części spadku. W tej sytuacji gdy kwotę 99 300,00 zł podzielimy na sześć, da nam to kwotę 16 550,00 zł. Zgodnie z przepisem art. 991 § 1 KC osobie, która była niezdolna do pracy przysługuje zachowek w wysokości 2/3 wartości przysługującego mu udziału spadkowego. W niniejszej sprawie jest to kwota 11 033,33 zł i taką też kwotę zasądzono od pozwanego na rzecz powoda. W ocenie sądu nie budzi wątpliwości, iż J. J. (1) jest osobą trwale niezdolną do pracy, gdyż wynika to z orzeczenia o stopniu niepełnosprawności i kwestia ta nie podlega badaniu. Z tego powodu należało się powodowi w ramach zachowku 2/3 należnego mu udziału. Wyrok Sądu Rejonowego – I Wydział Cywilny z dnia 13 września 2017 r. I C 439/16

W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.

Z wyrazami szacunku.

Adwokat Mateusz Ziębaczewski

Mateusz Ziębaczewski to doświadczony adwokat i jedyny w swoim rodzaju specjalista od prawa spadkowego w Polsce. Swoją wiedzą i umiejętnościami służy klientom, pomagając im w najbardziej skomplikowanych sprawach spadkowych. Z naszą kancelarią współpracują najbardziej znani profesorowie, doktorzy prawa oraz byli ministrowie, gdyż cenią jakość, pewność i bezpieczeństwo jakie oferujemy.

email telefon LinkedIn

Zobacz pozostałe wpisy autora

Kancelaria Prawa Spadkowego w Poznaniu