Twoja sprawa z zakresu prawa spadkowego jest już wystarczająco stresująca. Nie powinieneś rozbijać banku tylko po to, aby upewnić się, że jesteś chroniony

Jak zmniejszyć, zapłacić niższy i mniejszy zachowek po śmierci mamy albo taty

Zstępnemu, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni – dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału (zachowek). Jak stanowi art. 992 § 2 KC, jeżeli uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku bądź w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, bądź w postaci powołania do spadku, bądź w postaci zapisu, przysługuje mu przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia. W orzecznictwie wskazuje się, że uprawnionemu do zachowku przysługuje bezwzględne pierwszeństwo w zaspokojeniu przed innymi długami. Prawa uprawnionego do zachowku służą urzeczywistnieniu obowiązków moralnych, jakie spadkodawca ma względem swoich najbliższych (por. wyrok SA w Szczecinie z dnia 22.04.2009 r., IACa 459/08, wyrok SA w Białymstoku z dnia 25.03.2011 r., I ACa 118/11, OSAB 2011/1/17-20).

Jak zmniejszyć, zapłacić niższy i mniejszy zachowek po śmierci mamy albo taty Warszawa Poznań

Podstawą obliczenia zachowku jest czysta wartość spadku, stanowiąca różnicę pomiędzy wartością stanu czynnego a wartością stanu biernego spadku (por. wyrok SN z dnia 14 marca 2008 r. w sprawie IV CSK 509/07). Zgodnie z art. 993 KC nie bierze się przy tym pod uwagę długów z tytułu zapisów i poleceń, a także zobowiązań z tytułu zachowku. Przepis art. 922 KC określa prawa i obowiązki, które wchodzą w skład spadku. Spadek obejmuje tylko i wyłącznie prawa i obowiązki spadkodawcy mające charakter cywilno-prawny, których źródłem są przepisy kodeksu cywilnego lub przepisy szczególne. Po określeniu czystej wartości spadku dolicza się do niej, dla ustalenia substratu zachowku, wartość darowizn dokonanych przez spadkodawców, bez względu na to czy były one uczynione na rzecz spadkobierców uprawnionych do zachowku, czy też innych osób.

Zgodnie z art. 995 KC wartość darowizny oblicza się według stanu z chwili jej dokonania, a według cen z chwili ustalenia zachowku. Kodeks cywilny przewiduje pewne wyjątki w zakresie doliczania, a mianowicie nie uwzględnia się drobnych darowizn zwyczajowo w danych stosunkach przyjętych; nadto nie podlegają doliczeniu do spadku oraz rozliczeniu przy ustalaniu zachowku, darowizny na rzecz osób nie będących spadkobiercami oraz uprawnionymi do zachowku, dokonane przed więcej niż dziesięciu laty licząc wstecz od otwarcia spadku (art. 994 § 1 KC), jak również przy obliczaniu zachowku należnemu zstępnemu nie dolicza się darowizn uczynionych w czasie kiedy nie miał zstępnych, chyba że darowizna została dokonana na mniej niż trzysta dni przed urodzeniem się zstępnego (art. 994 § 2 KC). Należy mieć też na względzie, że punktem odniesienia przy ustalaniu stanu czynnego spadku dla potrzeb obliczenia wysokości należnego zachowku jest chwila otwarcia spadku będąca chwilą śmierci spadkodawcy (art. 922 § 2, art. 924 i 925 KC). Obliczanie zachowku następuje na podstawie wartości spadku ustalonej według cen z daty orzekania o roszczeniach z tego tytułu (uchw. SN z 26.03.1985 r., III CZP 75/84).

Sąd Najwyższy wielokrotnie wyjaśniał, że oceniając roszczenie o zachowek w tym aspekcie trzeba mieć na względzie, iż prawa uprawnionego do zachowku przysługujące mu ze względu na szczególny, bardzo bliski stosunek rodzinny istniejący między nim a spadkodawcą, służą urzeczywistnieniu obowiązków moralnych, jakie spadkodawca ma wobec swoich najbliższych, oraz realizacji zasady, że nikt nie może na wypadek swojej śmierci rozporządzić swoim majątkiem dowolnie, z pominięciem swoich najbliższych. Te względy z kolei nakazują szczególną ostrożność przy podejmowaniu oceny o nadużyciu prawa żądania zapłaty sumy pieniężnej odpowiadającej wysokości zachowku i wymagają oparcia jej na szczególnie wnikliwej analizie stanu faktycznego sprawy. Zgodnie z ugruntowaną linią orzecznictwa sprzeczność z zasadami współżycia społecznego żądania pełnej sumy zachowku zachodzi wtedy, gdyby w świetle reguł lub wartości moralnych powszechnie społecznie akceptowanych żądanie zapłaty należności z tytułu zachowku musiało być ocenione negatywnie.

Jak zmniejszyć, zapłacić niższy i mniejszy zachowek po śmierci mamy albo taty Warszawa Poznań

W swoim orzecznictwie Sąd Najwyższy dopuścił możliwość obniżenia wysokości zachowku na podstawie art. 5 KC ze względu na szczególne okoliczności występujące w relacjach między uprawnionym do zachowku a zobowiązanym do jego zapłaty, a więc gdy z wyjątkowych przyczyn dotyczących okoliczności leżących po stronie tych osób, przyznanie zachowku w pełnej wysokości naruszałoby zasady współżycia społecznego (wyrok SN z dnia 16 czerwca 2016 r., V CSK 625/15, OSNC 2017/4/45, OSP 2017/9/92, OSP 2017/2/14, Biul.SN 2016/9/11, LEX el.). Tym samym przepis ten powinien być stosowany rygorystycznie i wyłącznie do sytuacji wyjątkowych. Tytułem przykładu, jeśli wchodzący w skład spadku lokal mieszkalny, służyłby zaspokajaniu potrzeb życiowych spadkobiercy, a jego sytuacja osobista i majątkowa uniemożliwiałaby lub zasadniczo utrudniała spełnienie świadczenia z tytułu zachowku, to można by mówić, że mamy do czynienia z sytuacją wyjątkową.

Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię

Powód K. B. wniósł o zasądzenie od pozwanej Z. R. początkowo kwoty 74.000 zł a po ograniczeniu powództwa kwoty 35.000 zł tytułem zachowku oraz o zasądzenie kosztów procesu według norm przepisanych. Roszczenie swoje uzasadnił tym, że zmarła matka powoda i pozwanej L. B.. Pozostawiła ona testament, w którym do całego spadku powołała córkę Z. R. i na podstawie tego testamentu zgodnie z postanowieniem Sądu Rejonowego w spadek nabyła córka Z. R.. Pozwana Z. R. wniosła o oddalenie powództwa, podnosząc, że ona się opiekowała matką a brat się matką nie interesował a ponadto, że nie ma pieniędzy na zaspokojenie roszczeń powoda.

Nie było sporu, co do tego, że L. B. zmarła jako wdowa i miała wówczas czworo żyjących dzieci, w tym oprócz powoda K. B. i pozwanej M. R. także syna R. B. i A. B.. A. B. zmarł w 2015 r. Postanowieniem Sąd Rejonowy stwierdził, że spadek po L. B. na podstawie testamentu notarialnego nabyła w całości córka Z. B.. Z twierdzeń stron i dowodów dotyczących majątku spadkowego wynika, że do spadku po L. B. należy udział 10/16 części we współwłasności nieruchomości położnej K. (na co składa się udział 8/16 z tytułu wspólności majątkowej małżeńskiej ze S. B. i udział 2/16 odziedziczony po mężu). Dla tej nieruchomości prowadzona jest księga wieczysta nr (…). Wartość nieruchomości Sąd ustalił na podstawie opinii biegłego na 174.000 zł. Opinia została sporządzona rzetelnie przez doświadczonego biegłego sądowego. Stanowi ona miarodajną podstawę do poczynienia ustaleń faktycznych w zakresie wartości nieruchomości .

Jak zmniejszyć, zapłacić niższy i mniejszy zachowek po śmierci mamy albo taty

Natomiast nieruchomości położone w P. wskazane przez powoda, nie wchodzą do spadku po L. B. albowiem spadkodawczyni darowała je pozwanej i jej mężowi umową notarialną. Wartość darowizny jaką otrzymała pozwana M. R. wynosi 126.995 zł i odpowiada to połowie wartości całej darowizny , gdyż darowizna nastąpiła do majątku wspólnego pozwanej i jej męża (253.990: 2 = 126.995 zł) Innych składników majątku spadkowego strony nie wskazały a zarazem brak dowodów wskazujących na inny skład spadku.

Zgodnie z ustawowym porządkiem dziedziczenia udział powoda K. B. w spadku po matce wynosiłby ¼ część spadku, gdyż dziedziczyłby powód obok trójki rodzeństwa (M., R. i A.).

Odnosząc reguły wynikające z powyższych przepisów do niniejszej sprawy, ustalenie substratu zachowku przedstawia się następująco: wartość udziału w nieruchomości wchodzącej do spadku położonej w K. wynosi 108.750 zł (174.400 x 10/16). Doliczeniu podlega wartość darowizny obejmującej nieruchomości w P. w części przypadającej na M. R. – to jest w wysokości 126.995,-zł , co daje 235.745 zł. Wartość udziału ¼ jaki z ustawy przypadłby powodowi wynosi więc 58.936, zł. W rezultacie wartość zachowku odpowiadająca ½ wartości udziału wynosi 29.468 zł

W ocenie Sądu, zachodzą w niniejszej sprawie podstawy miarkowania żądania powoda i obniżenia zachowku w oparciu o zasady współżycia społecznego, na które w istocie rzeczy powoływał się pozwana.

Jak zmniejszyć, zapłacić niższy i mniejszy zachowek po śmierci mamy albo taty Warszawa Poznań

Z wiarygodnych zeznań M. R. wynika, że powód w ostatnich latach praktycznie nie uczestniczył w życiu matki, nie interesował się jej sprawami, nie składał życzeń. Powód nie przeciwstawił tym twierdzeniom pozwanej i jej zeznaniom przekonywujących twierdzeń i dowodów. Wręcz przeciwnie – twierdził, że odwiedzał matkę a zarazem zeznał, że pracował i nie miał czasu jeździć do matki . Sąd nie dał wiary gołosłownym twierdzeniom powoda, że przez cały czas utrzymywał on poprawne więzi z matką. O ile nie można powodowi zarzucić tego, że nie sprawował on bezpośredniej opieki nad matką, skoro mieszkał w oddalonej o ponad 40 km miejscowości i miał tam pracę, to brak odwiedzin matki choćby w trakcie Świąt, należy ocenić jako rażące zaniedbywanie ze strony powoda więzi rodzinnych z matką. Tylko po części brak uczestnictwa powoda w życiu matki usprawiedliwiony jest zamieszkaniem powoda w innej miejscowości czy obowiązkami pracowniczymi a także jawnym konfliktem z pozwaną siostrą.

Zaniedbywanie więzi rodzinnej z matką przez powoda uzasadnia w ocenie Sądu miarkowanie zachowku. Na mocy art. 5 KC obniżono zatem roszczenie powoda do kwoty 15.600 zł. (pkt I sentencji) Wyrok Sądu Rejonowego – I Wydział Cywilny z dnia 16 października 2018 r. I C 1277/16

W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji. Prosimy przejść do zakładki kontakt.

Z wyrazami szacunku.

Adwokat Mateusz Ziębaczewski

Mateusz Ziębaczewski to doświadczony adwokat i jedyny w swoim rodzaju specjalista od prawa spadkowego w Polsce. Swoją wiedzą i umiejętnościami służy klientom, pomagając im w najbardziej skomplikowanych sprawach spadkowych. Z naszą kancelarią współpracują najbardziej znani profesorowie, doktorzy prawa oraz byli ministrowie, gdyż cenią jakość, pewność i bezpieczeństwo jakie oferujemy.

email telefon LinkedIn

Zobacz pozostałe wpisy autora

Kancelaria Prawa Spadkowego w Poznaniu