Poniedziałek - Sobota9.00 - 20.00
ul. Głogowska 47a lok. 1a 60-736 Poznań
Tel.+48696293998
ZapraszamyJeżeli chcesz mieć przewagę problemy powierz najlepszym specjalistom
Twoja sprawa z zakresu prawa spadkowego jest już wystarczająco stresująca. Nie powinieneś rozbijać banku tylko po to, aby upewnić się, że jesteś chroniony

Zachowek, a prowadzenie firmy na syna czy córkę i spłacenie długów, kredytu czy pożyczki jako darowizna

Zgodnie z art. 991 § 1 KC zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo, jeżeli zstępny jest małoletni – dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału) zachowek). Jeżeli uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku bądź w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, bądź w postaci powołania do spadku, bądź w postaci zapisu, przysługuje mu przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia. Przy ustalaniu udziału spadkowego stanowiącego podstawę do obliczenia zachowku uwzględnia się także spadkobierców niegodnych oraz spadkobierców, którzy spadek odrzucili, natomiast nie uwzględnia się spadkobierców, którzy zrzekli się dziedziczenia albo zostali wydziedziczeni. Przy obliczaniu zachowku nie uwzględnia się zapisów i poleceń, natomiast dolicza się do spadku, darowizny uczynione przez spadkodawcę.

Zachowek, a prowadzenie firmy na syna czy córkę i spłacenie długów, kredytu czy pożyczki jako darowizna Poznań

Uprawnienie do zachowku oparte jest na istnieniu bliskiej więzi rodzinnej między spadkodawcą a uprawnionym. Dlatego też kodeks cywilny zakreśla krąg uprawnionych podmiotów stosunkowo wąsko. Zgodnie z art. 991 § 1 KC są to jedynie zstępni, małżonek oraz rodzice spadkodawcy. Powstanie uprawnienia do zachowku jest przy tym uzależnione od tego, aby w konkretnym stanie faktycznym osoby te były powołane do spadku z ustawy. Zgodnie z obowiązującymi przepisami nie dochodzą do dziedziczenia osoby, które zostały uznane za niegodnych, małżonek wyłączony od dziedziczenia w trybie art. 940 KC, małżonek, w stosunku do którego orzeczono separację, osoby wydziedziczone przez spadkodawcę w testamencie, osoby które odrzuciły spadek oraz takie, które zawarły umowę o zrzeczeniu się dziedziczenia.

Obliczenie zachowku należy rozpocząć od ustalenia udziału, w jakim uprawniony byłby powołany do spadku z ustawy, przy czym zgodnie z art. 992 KC przy ustalaniu tego udziału uwzględnia się także spadkobierców niegodnych oraz spadkobierców, którzy spadek odrzucili, natomiast nie uwzględnia się spadkobierców, którzy zrzekli się dziedziczenia albo zostali wydziedziczeni. Następnie stosownie do art. 991 § 1 KC udział ten mnoży się przez 2/3 jeżeli uprawniony do zachowku jest trwale niezdolny do pracy lub małoletni, a w pozostałych sytuacjach – przez 1/2. Otrzymany wynik to udział spadkowy stanowiący podstawę do obliczenia zachowku.

Kolejnym etapem obliczania zachowku jest ustalenie tzw. substratu zachowku) art. 993-995 KC). Ustalenie substratu zachowku wymaga przede wszystkim określenia czystej wartości spadku. Dla ustalenia substratu zachowku do czystej wartości spadku dolicza się wartość darowizn dokonanych przez spadkodawcę, bez względu na to, czy były one uczynione na rzecz spadkobierców, uprawnionych do zachowku, czy też innych osób, za wyjątkiem drobnych darowizn, zwyczajowo w danych stosunkach przyjętych i dokonanych przed więcej niż dziesięciu laty, licząc wstecz od otwarcia spadku, darowizn na rzecz osób niebędących spadkobiercami albo uprawnionymi do zachowku. Wartość przedmiotu darowizny oblicza się według stanu z chwili jej dokonania, a według cen z chwili ustalenia zachowku.

Zachowek, a prowadzenie firmy na syna czy córkę i spłacenie długów, kredytu czy pożyczki jako darowizna Poznań

Osoba uprawniona do zachowku roszczenia z tego tytułu powinna w pierwszej kolejności kierować przeciwko spadkobiercom zmarłego, w drugiej kolejności w stosunku do osób, na których rzecz uczynione zostały zapisy windykacyjne, w trzeciej zaś kolejności odpowiadają osoby obdarowane. Także w sytuacji, gdy spadkodawca dokonał darowizny wyczerpującej cały spadek, uprawniony do zachowku może dochodzić od obdarowanego roszczenia o zachowek w granicach określonych w art. 1000 KC) por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 30 stycznia 2008 r., III CSK 255/07, OSNC 2009/3/47; wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 4 grudnia 2014 r., I ACa 190/14, wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 10 lipca 2014 r., I ACa113/14, wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 14 lutego 2014 r., I ACa 1078/13). Osoba uprawniona musi wykazać, że nie może uzyskać zaspokojenia swego roszczenia od osoby zobowiązanej z mocy art. 991 KC, następnie od osoby zobowiązanej na podstawie art. 9991 KC by móc zażądać całej lub części kwoty od obdarowanego. Odpowiedzialność obdarowanego względem uprawnionego ogranicza się jednak do wzbogacenia, będącego skutkiem darowizny. Ciężar dowodu, że nie może uzyskać zachowku od spadkobiercy, zapisobiercy w całości czy w określonej części obciąża uprawnionego do zachowku) art. 6 KC i art. 232 zdanie pierwsze KPC).

Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię

J. Ż. wniósł o zasądzenie od W. Ż. (1) kwoty 45.000 zł tytułem zachowku po zmarłej W. Ż. (2). Pozwany wskazał, że powód nie wykazał faktu bycia uprawnionym do zachowku, ani tego, że obowiązek zapłaty zachowku spoczywa na pozwanym, nie uzasadnił wysokości dochodzonego zachowku. Nie zgodził się ze wskazaną wartością mieszkania, określoną przez powoda na kwotę 250.000 zł. Roszczenie o zachowek po zmarłym F. Ż. uległo przedawnieniu, albowiem ojciec stron zmarł. Powód nabył spadek po ojcu w wysokości 3/24 części. W dniu 20 lutego 2010 r. udział swój darował pozwanemu. W tym samym dniu pozostałe rodzeństwo stron oraz matka W. Ż. (2) darowali pozwanemu swojej udziały w nieruchomości położonej w T. przy ul. (…). Wartość nieruchomości oznaczona była na kwotę 150.000 zł. W. Ż. (2) nie pozostawiła po sobie żadnego majątku.

Zachowek, a prowadzenie firmy na syna czy córkę i spłacenie długów, kredytu czy pożyczki jako darowizna

W 2000 r. w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą powód popadł w długi, wyłudził kredyty, był ścigany listem gończym, został prawomocnie skazany za oszustwa. Po wyjściu z więzienia uprosił matkę – wówczas 74 letnią kobietę, aby zgodziła się zarejestrować na siebie działalność gospodarczą. Powód był jej pełnomocnikiem. Jako pełnomocnik matki podpisał umowę leasingu samochodu. Przeciwko matce stron został wydany nakaz zapłaty, prowadzona była przeciwko niej egzekucja komornicza. Zmarła nigdy nie żądała od powoda zwrotu pieniędzy, były one nieodpłatnym świadczeniem na rzecz powoda. Wartość darowizny to kwota przynajmniej 9.827,34 zł. Wartość należnego zachowku to kwota 8.631,44 zł.

Zdaniem powoda żądanie przez powoda zachowku po zmarłej W. Ż. (2) jest również sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Powód nigdy nie wspierał matki, nie pomagał jej w utrzymaniu mieszkania, nie dokładał się do jedzenia, awanturował się, groził jej bronią. Zmarła bała się powoda do tego stopnia, że poprosiła o jego wymeldowanie z mieszkania.

Zmarła W. Ż. (2) nie pozostawiła testamentu, nie wydziedziczyła powoda. Zmarła pomagała synowi, nie oczekując zwrotu pomocy, godziła się, aby przez kilka lat z nią mieszkał. W ocenie Sądu nie zachodziły przesłanki do oddalenia powództwa kierując się treścią art. 5 KC Zmarła nie pozostawiła majątku.

Aktem notarialnym W. Ż. (2) darowała swój cały udział w 30/48 części na rzecz syna W. Ż. (1) w spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu mieszkalnego przy ul (…) w T.. Wartość całego lokalu oznaczona została na kwotę 150.000 zł. Po W. Ż. (2) spadkobiercami było 6 dzieci, każdemu z nich przypadał udział w wysokości 1/6. Powód nie otrzymał należnej mu części spadku (albowiem zmarła nie pozostawiła żadnego majątku), nie otrzymał również zachowku.

J. Ż. jako synowi spadkodawcy należy się zachowek w wysokości 1/2 wartości udziału spadkowego. Z uwagi na to, że zmarła nie pozostawiła żadnego majątku, natomiast dokonała darowizny na rzecz syna W. Ż. (1) co do zasady powód może dochodzić należnego mu zachowku od obdarowanego.

Zachowek, a prowadzenie firmy na syna czy córkę i spłacenie długów, kredytu czy pożyczki jako darowizna Poznań

Obliczając wartość należnego powodowi zachowku należało wziąć pod uwagę wartość poczynionej na rzecz pozwanego darowizny oraz wartość darowizny poczynionej przez zmarła na rzecz pozwanego. Od sumy darowizn należało obliczyć należny powodowi zachowek pomniejszony o dokonaną na jego rzecz darowiznę. Wartość darowanego udziału przez zmarłą na rzecz pozwanego wynosiła 30/48 x 150.000 zł wartości mieszkania, co dawało kwotę 93.750 zł.

Zmarła godząc się, aby na jej nazwisko dla pozoru zarejestrowana była działalność gospodarcza, którą faktycznie prowadził powód, spłacając równocześnie jego długi powstałe w związku z tą działalnością poczyniła na rzecz powoda darowiznę w kwocie co najmniej w wysokości 64.787,90 zł. Należy równocześnie podkreślić, że dług z tytułu umowy leasingu nie był jedynym długiem jaki wygenerował powód, obok zadłużenia wobec leasingodawcy powód wygenerował długi wobec ZUSu. Matka nie oczekując zwrotu pieniędzy spłacała co miesiąc zadłużenie. Jak wynika z akt sprawy kwoty przekazane przez powoda na spłatę zadłużenia stanowiły nikły promil całego zadłużenia, powód nie wykazał, że przekazał matce na spłatę długów około 36.000 zł. Spłatę długów należało uznać za darowiznę poczynioną przez zmarłą na rzecz powoda. Darowiznę poczynioną na rzecz powoda należało również doliczyć do spadku.

Tym samym wartość spadku wynosiła 158.537,90 zł. Gdyby powód dziedziczył po zmarłej z ustawy, przysługiwałby mu spadek w wysokości 1/6 udziału, tj. 26,422,98 zł. Należny powodowi zachowek wynosiłby wówczas 13.211,49 zł (1/2 x 26.422,98 zł), a w przypadku gdyby przyjąć, że powód jest osobą trwale niezdolną do pracy zachowek wynosiłby 17.615,32 zł (2/3 x 26.422,98 zł) Powodowi, będącemu zstępnym zmarłej, na należny zachowek należało zaliczyć otrzymaną darowiznę. Darowizna (64.787,90 zł) przewyższała w każdym wariancie należny powodowi zachowek. Wyrok Sądu Rejonowego – I Wydział Cywilny z dnia 13 czerwca 2016 r. I C 1482/15

W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji. Prosimy przejść do zakładki kontakt.

Z wyrazami szacunku.

Adwokat Mateusz Ziębaczewski

Mateusz Ziębaczewski to doświadczony adwokat i jedyny w swoim rodzaju specjalista od prawa spadkowego w Polsce. Swoją wiedzą i umiejętnościami służy klientom, pomagając im w najbardziej skomplikowanych sprawach spadkowych. Z naszą kancelarią współpracują najbardziej znani profesorowie, doktorzy prawa oraz byli ministrowie, gdyż cenią jakość, pewność i bezpieczeństwo jakie oferujemy.

email telefon LinkedIn

Zobacz pozostałe wpisy autora

Jarocin Gostyń Szamotuły Pleszew Czarnków Trzcianka Oborniki Chodzież Piła Gorzów Wielkopolski Konin Turek Nowy Tomyśl Leszno Wolsztyn Grodzisk Wielkopolski Gniezno Słupca Skoki Kalisz Śrem Buk Kostrzyn Duszniki Kościan Września Środa Wielkopolska Murowana Goślina Ostrów Wielkopolski Kórnik Luboń Swarzędz Opalenica Wągrowiec Krotoszyn Pobiedziska Pniewy Rogoźno Wronki Powidz S uchy Las Biedrusko Tarnowo Podgórne Komorniki Dopiewo Przykona Kleczew Czerwonak Stęszew Kleszczewo Rokietnica Międzychód, Łódź Wrocław Warszawa Katowice Kraków Rzeszów Lublin Gdańsk Szczecin Zielona Góra Opole Śląsk Kielce Olsztyn Bydgoszcz, Mińsk Mazowiecki Wołomin Pruszków Radom Otwock Legionowo Garwolin Grójec Ciechanów Grodzisk Mazowiecki Płońsk Ostrołęka, Dwór Mazowiecki Żyrardów Wyszków Mińsk Mazowiecki Łomianki Marki Ząbki Józefów Konstancin Sochaczew Nadarzyn Wólka, Kosowska Tarczyn Góra Kalwaria Wiskitki Teresin Zaborów Węgrów Warka Sokołów Przasnysz Pułtusk Raszyn Siedlce Białystok

Kancelaria Prawa Spadkowego w Poznaniu