Poniedziałek - Sobota9.00 - 20.00
ul. Głogowska 47a lok. 1a 60-736 Poznań
Tel.+48696293998
ZapraszamyJeżeli chcesz mieć przewagę problemy powierz najlepszym specjalistom
Twoja sprawa z zakresu prawa spadkowego jest już wystarczająco stresująca. Nie powinieneś rozbijać banku tylko po to, aby upewnić się, że jesteś chroniony

Zachowek od siostry czy brata po śmierci rodziców, którzy napisali i zostawili testament

Zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni – dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału (zachowek). Jeżeli uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku bądź w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, bądź w postaci powołania do spadku, bądź w postaci zapisu, przysługuje mu przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia.

Instytucja zachowku stanowi formę ustawowego zabezpieczenia interesów majątkowych najbliższych członków rodziny wymienionych w powołanym wyżej przepisie przed skutkami rozrządzeń dokonanych przez spadkodawcę w ramach przysługującej swobody testowania. Jej celem jest zapewnienie tym osobom, niezależnie od woli spadkodawcy, a nawet wbrew jego woli, roszczenia pieniężnego odpowiadającemu ułamkowi wartości udziału w spadku, który by im przypadał przy dziedziczeniu ustawowym.

W celu obliczenia wysokości przysługującego powodowi zachowku w pierwszej kolejności należy określić udział spadkowy stanowiący podstawę do obliczenia zachowku. Wyjść trzeba tutaj od ustalenia udziału, w jakim uprawniony byłby powołany do spadku z ustawy. Następnie udział ten mnoży się, stosownie do wyżej cytowanego art. 991 § 1 KC, przez 2/3, jeżeli uprawniony do zachowku jest trwale niezdolny do pracy lub małoletni, a w pozostałych sytuacjach – przez 1/2. Otrzymany wynik stanowi udział spadkowy będący podstawą do obliczenia zachowku.

Kolejnym etapem obliczania zachowku jest ustalenie tzw. substratu zachowku (art. 993 – 995 KC). Ustalenie substratu zachowku wymaga przede wszystkim określenia czystej wartość spadku. Czysta wartość spadku stanowi różnicę pomiędzy stanem czynnym spadku, czyli wartością wszystkich praw należących do spadku, według ich stanu z chwili otwarcia spadku, i cen z chwili orzekania o zachowku (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 26 marca 1985 r., sygn. akt III CZP 75/84), a stanem biernym spadku, czyli sumą długów spadkowych.

Po określeniu czystej wartości spadku dolicza się do niej, dla ustalenia substratu zachowku wartość darowizn dokonanych przez spadkodawcę przy uwzględnieniu zasad z art. 994 KC W niniejszej sprawie spadkodawcy nie poczynili żadnych darowizn.

Zachowek od siostry czy brata po śmierci rodziców, którzy napisali i zostawili testament Poznań

W orzecznictwie sądowym wyrażono pogląd, iż w sprawie o zachowek nie jest wyłączone obniżenie wysokości należnej z tego tytułu sumy w oparciu o powołany wyżej przepis (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 19 maja 1981 r., sygn. akt III CZP 18/81). Ma to miejsce jednak w wypadkach wyjątkowych, w szczególności przy uwzględnieniu drugiej z wymienionych w art. 5 KC klauzul, a mianowicie zasad współżycia społecznego. Taka sprzeczność z zasadami współżycia zachodziłaby wówczas, gdyby w świetle zasad lub wartości moralnych, powszechnie, społecznie akceptowanych, żądanie zapłaty należności z tytułu zachowku musiało być ocenione negatywnie. Rozpatrując ocenę roszczenia o zachowek przez pryzmat naruszenia zasad współżycia społecznego, trzeba mieć na uwadze, że prawa uprawnionego do zachowku, przysługują mu ze względu na szczególny, bardzo bliski stosunek rodzinny, istniejący między nim a spadkodawcą. Nie bez znaczenia jest też i to, że służą urzeczywistnieniu obowiązków moralnych, jakie spadkodawca ma względem swoich najbliższych oraz realizacji zasady, iż nikt nie może na wypadek swojej śmierci rozporządzić swoim majątkiem zupełnie dobrowolnie, z pominięciem swoich najbliższych. Zatem obniżenie wysokości zachowku może mieć miejsce w przypadkach zupełnie wyjątkowych, gdyż już samo pozbawienie uprawnionego do zachowku korzyści ze spadku w drodze dziedziczenia jest dla niego okolicznością krzywdzącą i dolegliwą, a stanu tego nie powinno jeszcze pogłębiać ograniczenie możliwości realizacji roszczeń z tytułu zachowku.

Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię nr 1

W przedmiotowej sprawie bezspornym pozostawało, iż strony postępowania należą do kręgu spadkobierców ustawowych po zmarłych rodzicach W. P. oraz T. P., a przysługujące im udziały w spadku wynoszą: po trzy szesnaste spadku po ojcu oraz po jedną czwartą spadku po matce. Kwestią bezsporną było także, iż spadek zarówno po matce jak i po ojcu odziedziczyła w całości na podstawie testamentów pozwana, a ponadto, że spadkodawcy nie posiadali innych składników majątkowych poza przedmiotową nieruchomością, jak również, iż pozwana nie zapłaciła powodowi żadnych kwot tytułem zachowku po zmarłych rodzicach. Ostatecznie okolicznością bezsporną była też wartość nieruchomości wchodzącej w skład masy spadkowej. Kwestią sporną była natomiast wysokość zachowku przysługującego powodowi. W szczególności spór sprowadzał się przede wszystkim do ustalenia czy istnieją podstawy do obniżenia kwoty należnego zachowku w oparciu o art. 5 KC, a także do rozliczenia kosztów związanych z zamieszkiwaniem w przedmiotowej nieruchomości powoda i jego rodziny bez tytułu prawnego oraz kosztów poniesionych przez M. B. w związku z utrzymaniem nieruchomości.

W niniejszej sprawie udział w jakim powód byłby uprawniony do spadku z ustawy po ojcu wynosi 3/16, a po matce 1/4 całości spadku. Udziały te następnie należało pomnożyć przez 1/2, albowiem powód w dacie otwarcia spadku był osobą pełnoletnią, zdolną do pracy zarobkowej, co daje wynik – 3/32 odnośnie spadku po W. P. (3/16 x 1/2) oraz 1/8 co do spadku po T. P. (1/4 x 1/2).

W niniejszej sprawie bezsporne jest, że jedynym składnikiem majątkowym, który należało uwzględnić przy ustalaniu substratu zachowku była nieruchomość położona w C. przy ulicy (…), a jej wartość ustalona według stanu z dnia otwarcia spadku po W. P. oraz T. P. i cen aktualnych wynosiła 129.000,00 zł.

Z kolei do długów spadkowych po obojgu spadkodawcach, obniżających wartość substratu zachowku, należy bez wątpienia zaliczyć koszt nagrobka spadkodawców zgłoszony przez pozwaną w łącznej wysokości 3.570,70 zł.  Stosownie do treści przepisu art. 922 § 3 KC do długów spadkowych należą m.in. koszty pogrzebu spadkodawcy w takim zakresie, w jakim pogrzeb ten odpowiada zwyczajom przyjętym w danym środowisku. Orzecznictwo przyjmuje, że koszty postawienia nagrobka stanowią dług spadkowy o charakterze pieniężnym (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 22 listopada 1988 r., sygn. akt III CZP 86/88). Sąd pogląd ten w pełni podziela, brak jest podstaw do odmowy rozliczenia kosztów postawienia nagrobka pomiędzy współspadkobiercami jako długu spadkowego, jeżeli zwyczaj stawiania nagrobka zmarłemu panuje powszechnie w danym środowisku, a jego koszty mieszczą się w granicach przeciętnych kosztów w tym środowisku ponoszonych, co miało miejsce w niniejszej sprawie.

Zachowek od siostry czy brata po śmierci rodziców, którzy napisali i zostawili testament Poznań

Na poczet długów spadkowych nie można zaliczyć również kosztów związanych z utrzymaniem przedmiotowej nieruchomości. Należy zauważyć, iż pozwana z chwilą stwierdzenia nabycia spadku po zmarłych rodzicach stała się jej wyłącznym właścicielem, a zatem to na niej ciążył obowiązek ponoszenia kosztów z tym związanych. Również tylko ją obciążałyby konsekwencję jego zaniechania. Jednocześnie należy podkreślić, iż w kontekście niniejszej sprawy nie mają znaczenia okoliczności, iż powód wraz z rodziną zamieszkiwał w przedmiotowej nieruchomości, co generowało dodatkowe koszty, które zmuszona była ponosić pozwana. Fakt ponoszenia tych wydatków może być ewentualnie podnoszony i podlegać rozliczeniu w postępowaniu o zapłatę stosownego odszkodowania

Zatem substrat zachowku po odjęciu długów spadkowych, wynosić będzie 125.429,30 zł (129.000,00 zł – 3.570,70 zł) czyli po każdym ze spadkodawców wynosi 62.714,65 zł (125.429,30 zł x 1/2). Należny powodowi zachowek po ojcu wynosi 5.879,49 zł (3/16 x 1/2 x 62.714,65 zł) natomiast po matce 7.839,33 zł (1/4 x 1/2 x 62.714,65 zł) czyli łączny zachowek po obu rodzicach wynosi 13.718,82 zł (5.879,49 zł + 7.839,33 zł).

Ponadto Sąd oceniając zebrany w sprawie materiał dowodowy, nie podzielił stanowiska pozwanej, że wartość należnego powodowi zachowku winna zostać obniżona z uwagi na nadużycie przez powoda swego prawa podmiotowego, tj. naruszenie przepisu art. 5 KC Powołany przepis stanowi, ze nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno – gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony.

Odnosząc się do przedmiotowej kwestii, wskazać należy, że pozwana nie wykazała, aby powód, domagając się zapłaty zachowku, naruszył jakąkolwiek normę społeczną. Podnosiła ona wprawdzie, że powód nie wspomagał finansowo rodziców, a także nie pomagał w trakcie choroby matki. Jednakże należy zauważyć, iż rodzice stron nie pozostawali w niedostatku, gdyż spadkodawca dysponował świadczeniem emerytalnym w kwocie przekraczającej 1.600,00 zł, które następnie po jego śmierci otrzymywała spadkodawczyni. Za życia rodziców powód ponosił koszty związane ze swoim zamieszkiwaniem w przedmiotowej nieruchomości. Relacje powoda z rodzicami były poprawne, co wynika zarówno z jego przesłuchania jak i zeznań świadka A. P. (2).

Ponadto jak sama pozwana przyznała powód odwiedził T. P. bezpośrednio przed jej śmiercią. Nie bez znaczenia jest tu również charakter pracy powoda, która wymaga wykonywania obowiązków służbowych w delegacji. W związku z czym powód przez znaczną część roku przebywa poza swoim miejscem zamieszkania. Jednocześnie należy zauważyć, iż powód miał świadomość, iż matka ma zapewnioną należytą opiekę ze strony córki. Podkreślenia wymaga również okoliczność, iż powód nie został wydziedziczony przez rodziców. Zaznaczyć trzeba także, iż pozwana w wyniku spadkobrania po spełnieniu świadczenia z tytułu zachowku i tak uzyskała przysporzenie majątkowe o wartości sześciokrotnie przewyższającej kwotę zasądzoną na rzecz powoda. Ponadto należy zwrócić uwagę na okoliczność, że P. P. (1) partycypował w kosztach budowy spornej nieruchomości budynkowej, czy też czynił na nią nakłady. Zatem przez pryzmat tego wydarzenia należy ocenić okoliczność, iż opuszczając przedmiotową nieruchomość powód wymontował i zabrał część wyposażenia.

W tym kontekście rażąco niesprawiedliwe w stosunku do powoda byłoby pozbawienie go prawa do uzyskania jakichkolwiek przysporzeń majątkowych w związku ze śmiercią jego rodziców. Ponadto należy wskazać, iż nie bez znaczenia jest okoliczność, iż budynek cechuje się niskim standardem technicznego wyposażenia i wykończenia pomieszczeń, nie były w nim przeprowadzane bieżące remonty, a także prace konserwacyjne, co znacząco przyczyniło się do stanu w jakim się on znajdował w chwili jego opuszczenia przez powoda. Natomiast co do pożaru budynku gospodarczego wskazać trzeba, iż pozwana nie udowodniła, że powód przyczynił się do jego podpalenia. Niezależnie od powyższego ponownie należy podkreślić, iż w tym zakresie pozwanej przysługują względem powoda roszczenia odszkodowawcze, których może dochodzić w odrębnym postępowaniu. Wyrok Sądu Rejonowego z dnia 2 września 2014 r. V C 93/13

Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię nr 2

Pozwem B. L. wystąpiła przeciwko T. C. z powództwem o zachowek, domagając się zasądzenia od pozwanego na jej rzecz kwoty 27.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz zasądzenia na jej rzecz kosztów postępowania wg. norm przepisanych Uzasadniając swoje stanowisko powódka wskazała, że pozwany na podstawie spadkobrania testamentowego nabył spadek po J. C. – matce stron. W skład spadku po J. C. wchodziło mieszkanie położone w K. przy ul. (…) wraz z przynależnościami o wartości 160.000 zł. Powódka podniosła, że opiekowała się matką do jej śmierci. O istnieniu testamentu dowiedziała się na rozprawie spadkowej. Wobec powyższego wnosiła o zasądzenie od pozwanego na jej rzecz 1/6 część wartości spadku.

Zachowek od siostry czy brata po śmierci rodziców, którzy napisali testament Poznań

W odpowiedzi na pozew T. C. wniósł o oddalenie powództwa w całości. Pozwany podniósł, że powódka nie kwestionowała orzeczenia o nabyciu spadku po matce stron. Pozwany wskazywał, że nie tylko powódka opiekowała się matką, opiekę tę sprawowały wszystkie dzieci. Pozwany podnosił, że pieniądze na wykup spadkowego mieszkania pochodziły z darowizny jakiej dokonał on z żoną na rzecz J. C.. Powódka od matki stron w przeszłości otrzymała dużą pomoc finansową – darowizny, które łącznie były niemniejsze od oczekiwanej przez powódkę kwoty zachowku. Zdaniem pozwanego wartość spadkowego mieszkania ze względu na jego stan techniczny i potrzebę remontu nie przekracza 80.000,00 zł. Pozwany w piśmie procesowym wskazał, że powódka za życia matki otrzymała darowizny na łączną kwotę 34.940 zł. Na kwotę tę miały się składać: kwota 7.500 zł zgromadzona na książeczce oszczędnościowej (…)z przedpłatą na samochód marki (…) (w 1982 r.), kwota 6.000,00 zł stanowiąca darowiznę na wykup mieszkania przez powódkę, kwota 600,00 zł stanowiąca ¼ kosztu nagrobka ojca stron, kwota 28.840 zł stanowiąc gratyfikacje oraz zwrot kosztów paliwa dla powódki z tytuły opieki nad matką w latach 2001-2008

Matka stron J. C. sporządziła testament notarialny, w którym do całego spadku po sobie powołała syna T. C. – pozwanego. Postanowieniem Sąd orzekł zgodnie z ostatnią wolą J. C.. Do kręgu ustawowych spadkobierców zmarłej należały jej dzieci: H. P. (1), B. L. – powódka i T. C. – pozwany. J. C. nie wydziedziczyła córek.

Powódka wskazała, iż w skład spadku po zmarłej matce wchodzi prawo własności lokalu mieszkalnego położonego w K. przy ul. (…) o wartości 160.000 zł. Powyższemu sprzeciwił się pozwany podnosząc, iż wartość lokalu nie przekracza 80.000zł. Wobec sporu stron w tym zakresie, Sąd przeprowadził dowód z opinii biegłego rzeczoznawcy majątkowego, który wartość rynkową nieruchomości lokalowej wraz z udziałem we wspólnych częściach budynku i prawie użytkowania wieczystego gruntu położonego przy ul. (…) w K. ustalił na kwotę 104.000 zł.

Zachowek od siostry czy brata po śmierci rodziców, którzy napisali testament

Gdyby nie fakt sporządzenia przez J. C. wyżej wskazanego testamentu, powódka jako jej córka, byłaby jednym z trzech, obok pozwanego i siostry H. P. (2), dziedziczących spadkobierców ustawowych po zmarłej matce ( art. 931 § 1 KC). Powyższe oznacza, iż udział spadkowy powódki stanowiłby 1/6 część masy spadkowej (połowa wartości udziału spadkowego, który by przypadał powódce przy dziedziczeniu ustawowym tj. ½ z 1/3). Ponieważ w skład masy spadkowej po zmarłej matce stron, wchodziło tylko wyżej opisane mieszkanie o wartości 104.000 zł, od której to kwoty Sąd odliczył wartości darowizny pozwanego i jego żony na rzecz J. C., przeznaczonej na wykup tegoż lokalu w kwocie 13.394,10 zł , co daje należy powódce zachowek w kwocie 15.101,00 zł (104.000 zł – 13.394,10 = 90.605,90 zł x 1/6 = 15.101 zł). Powódka żądała zachowku w kwocie 27.000 zł, zatem jej żądanie ponad zasądzoną kwotę należało oddalić . Wyrok Sądu Rejonowego – I Wydział Cywilny z dnia 22 sierpnia 2013 r. I C 488/12

W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji. Prosimy przejść do zakładki kontakt.

Z wyrazami szacunku.

Adwokat Mateusz Ziębaczewski

Mateusz Ziębaczewski to doświadczony adwokat i jedyny w swoim rodzaju specjalista od prawa spadkowego w Polsce. Swoją wiedzą i umiejętnościami służy klientom, pomagając im w najbardziej skomplikowanych sprawach spadkowych. Z naszą kancelarią współpracują najbardziej znani profesorowie, doktorzy prawa oraz byli ministrowie, gdyż cenią jakość, pewność i bezpieczeństwo jakie oferujemy.

email telefon LinkedIn

Zobacz pozostałe wpisy autora

Jarocin Gostyń Szamotuły Pleszew Czarnków Trzcianka Oborniki Chodzież Piła Gorzów Wielkopolski Konin Turek Nowy Tomyśl Leszno Wolsztyn Grodzisk Wielkopolski Gniezno Słupca Skoki Kalisz Śrem Buk Kostrzyn Duszniki Kościan Września Środa Wielkopolska Murowana Goślina Ostrów Wielkopolski Kórnik Luboń Swarzędz Opalenica Wągrowiec Krotoszyn Pobiedziska Pniewy Rogoźno Wronki Powidz S uchy Las Biedrusko Tarnowo Podgórne Komorniki Dopiewo Przykona Kleczew Czerwonak Stęszew Kleszczewo Rokietnica Międzychód, Łódź Wrocław Warszawa Katowice Kraków Rzeszów Lublin Gdańsk Szczecin Zielona Góra Opole Śląsk Kielce Olsztyn Bydgoszcz, Mińsk Mazowiecki Wołomin Pruszków Radom Otwock Legionowo Garwolin Grójec Ciechanów Grodzisk Mazowiecki Płońsk Ostrołęka, Dwór Mazowiecki Żyrardów Wyszków Mińsk Mazowiecki Łomianki Marki Ząbki Józefów Konstancin Sochaczew Nadarzyn Wólka, Kosowska Tarczyn Góra Kalwaria Wiskitki Teresin Zaborów Węgrów Warka Sokołów Przasnysz Pułtusk Raszyn Siedlce Białystok

Kancelaria Prawa Spadkowego w Poznaniu