Twoja sprawa z zakresu prawa spadkowego jest już wystarczająco stresująca. Nie powinieneś rozbijać banku tylko po to, aby upewnić się, że jesteś chroniony

Wykonanie i spełnienie zapisu z testamentu w sprawie o dział spadku

Wspólność majątku spadkowego jest traktowana jako stan przejściowy, na żądanie każdego ze współwłaścicieli może nastąpić jej zniesienie, w formie działu spadku. Do działu spadku uregulowanego w art. 1037-1046 KC., stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące zniesienia współwłasności w częściach ułamkowych (art. 210 – 212 oraz 220 KC.) oraz przepisy regulujące postępowanie w sprawach o zniesienie współwłasności (art. 680-689, 606-608, 617-625, 1066-1071 KPC).

Żądanie działu spadku jest ustawowym prawem współwłaścicieli o tak podstawowym charakterze, iż co do zasady nie może być uznane za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, bowiem z samego założenia współwłasność jest nietrwała i każdy ze współwłaścicieli musi liczyć się z możliwością jej zniesienia także w sposób, który może pozbawić go prawa do rzeczy lub je ograniczyć.

Przeprowadzenie działu wymaga uprzedniego i prawidłowego ustalenia składu spadku. W postępowaniu o dział spadku mają zastosowanie przepisy art. 680-689 KPC, w myśl których skład i wartość spadku ustala Sąd, rozstrzyga on także o istnieniu zapisów, których przedmiotem są rzeczy i prawa należące do spadku, o wzajemnych roszczeniach z tytułu posiadania poszczególnych przedmiotów spadkowych, pobranych pożytkach i innych przychodach oraz poczynionych na spadek nakładów i spłaconych długów spadkowych.

Wykonanie zapisu z testamentu w sprawie o dział spadku Poznań

W samym Kodeksie cywilnym (art. 211-212 KC.) oraz w Kodeksie postępowania cywilnego (art. 621-625 KC.) wyróżniono i uregulowano – na użytek postępowania sądowego – trzy sposoby zniesienia współwłasności, które mają odpowiednie zastosowanie do działu spadku, a mianowicie podział rzeczy wspólnej, przyznanie rzeczy jednemu ze współwłaścicieli, sprzedaż rzeczy wspólnej. Wskazane uszeregowanie sposobów zniesienia współwłasności świadczy o wyraźnej preferencji ustawodawcy. Bez wątpienia traktuje on jako pierwszorzędny sposób podział rzeczy wspólnej (art. 211 KC.). W dalszej kolejności aprobuje przyznanie rzeczy jednemu ze współwłaścicieli za spłatą pozostałych. Ostatecznością jest zaś sprzedaż rzeczy wspólnej (art. 212 § 2 KC.). Z punktu widzenia indywidualnych interesów współwłaścicieli podział fizyczny rzeczy wspólnej jest najbardziej sprawiedliwy, gdyż każdy z nich ma możliwość otrzymania części rzeczy wspólnej w naturze. Podziału fizycznego rzeczy może więc żądać każdy ze współwłaścicieli. Uprawnienie to jest wyłączone tylko wyjątkowo, tj. gdyby dokonanie podziału byłoby sprzeczne z przepisami ustawy lub społeczno-gospodarczym przeznaczeniem rzeczy albo gdyby podział pociągał za sobą istotną zmianę tej rzeczy lub znaczne zmniejszenie jej wartości. Ograniczenia wyłączające dokonanie podziału rzeczy wspólnej zostały wyliczone w sposób wyczerpujący, dlatego też rozszerzenie ich na inne sytuacje w drodze wykładni nie jest możliwe. Sąd powinien dążyć do wydania postanowienia odpowiadającego woli wszystkich współwłaścicieli. Przeprowadzenie działu wymaga uprzedniego i prawidłowego ustalenia składu spadku. W postępowaniu o dział spadku mają zastosowanie przepisy art. 680-689 KPC, w myśl których skład i wartość spadku ustala Sąd.

Zgodnie z art. 686 KPC w postępowaniu o dział spadku sąd rozstrzyga także o istnieniu zapisów zwykłych, których przedmiotem są rzeczy lub prawa wchodzące w skład spadku. Roszczenia z tytułu zapisu co do zasady rozpoznawane są w procesie. Przepis art. 686 KPC stanowi wyjątek od tej zasady, ponieważ pozwala sądowi na rozstrzyganie o zapisie w toku postępowania nieprocesowego o dział spadku. Sąd podziela pogląd wyrażony w orzeczeniu Sądu Najwyższego z dnia 26 września 1968 r. w sprawie III CRN 209/68, OSNC 1969, Nr 6, poz. 112, iż w postępowaniu o dział spadku Sąd może orzekać o wykonaniu zapisu, jedynie wtedy, gdy zapisobierca jest jednocześnie spadkobiercą.

Rozstrzygnięcie nie tylko o istnieniu ale i o wykonaniu zapisu jest konieczne w postępowaniu o dział spadku, jak wskazał Sąd Najwyższy, ponieważ istnienie zapisu ma istotne znaczenie dla określenia układu sched spadkowych między spadkobiercami. Jakkolwiek dział spadku obejmuje tylko aktywa, a obowiązek wykonania zapisu należy do długów spadkowych (art. 922 § 3 KPC), to zapis wykonany stanowi spłatę długu spadkowego, a zgodnie z art. 686 KPC obowiązkiem sądu działowego jest m.in. orzeczenie także o wzajemnych roszczeniach pomiędzy współspadkobiercami z tytułu spłaconych długów spadkowych. Jeżeli zatem zapisobierca jest także jednym ze spadkobierców dzielonego spadku, ustalenie, że istnieje na jego rzecz zapis, pozwoli na dokonanie takiego działu spadku, który uwzględni ten zapis w drodze działu spadku. W takiej sytuacji sąd nie tylko ustala istnienie zapisu lecz także doprowadza do jego realizacji przez odpowiedni podział majątku spadkowego z uwzględnieniem zapisu dokonanego na rzecz jednego ze spadkobierców.

Wykonanie zapisu z testamentu w sprawie o dział spadku Poznań

Zgodnie z art. 922 § 3 KC. do długów spadkowych należą: koszty pogrzebu spadkodawcy, koszty postępowania spadkowego, obowiązek zaspokojenia roszczeń o zachowek oraz obowiązek wykonania zapisów zwykłych i poleceń, inne obowiązki. Innymi obowiązkami jest umożliwienie korzystania z mieszkania i urządzenia domowego przez okres 3 m-cy od dnia otwarcia spadku, obowiązek wydania małżonkowi spadkodawcy przedmiotów urządzenia domowego (zapis naddziałowy), obowiązek dostarczenia dziadkom spadkodawcy środków utrzymania.

W myśl art. 1039 § 1 KC., jeżeli w razie dziedziczenia ustawowego dział spadku następuje między zstępnymi albo między zstępnymi i małżonkiem, spadkobiercy ci są wzajemnie zobowiązani do zaliczenia na schedę spadkową otrzymanych od spadkodawcy darowizn oraz zapisów windykacyjnych, chyba że z oświadczenia spadkodawcy lub z okoliczności wynika, że darowizna lub zapis windykacyjny zostały dokonane ze zwolnieniem od obowiązku zaliczenia.

Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię

Sąd ustalił, iż własnoręczny testament Z. S. (1) z dnia 10 października zawiera ważne i skuteczne zapisy zwykłe ruchomości opisanych w punkcie II. 1 b – i postanowienia. Poza sporem w niniejszej sprawie jest, iż w skład spadku po Z. S. (1) wchodzą ruchomości będące przedmiotem.

Zgodnie z art. 968 KC., zapis zwykły może być ustanowiony przez spadkobiercę jedynie w ważnym testamencie. W ocenie Sądu, testament Z. S. (1) spełnia warunki ważności testamentu własnoręcznego określone w art. 949 § 1 KC., tj. został sporządzony własnoręcznie przez Z. S. (1), zawiera podpis spadkodawcy i datę. Testament jest ważny, a w konsekwencji zapisy na rzecz uczestników zostały ustanowione skutecznie, z wyjątkiem zapisu dotyczącego samochodu.

Wobec powyższego, Sąd w punkcie IV postanowienia w wykonaniu zapisów przyznał na wyłączną własność:

C. S. syna S. i L. zegarek i komplet mebli,

K. K. córki S. i L. szafę, pościel i bieliznę,

S. B. córki S. i L. komputer T.,

A. S. syna S. i L. sprzęt RTV i DVD,

Z. O. córki S. i L. laptop D.,

M. S. (1) syna S. i L. sztućce.

Wykonanie zapisu z testamentu w sprawie o dział spadku Poznań

W rozpoznawanej sprawie strony były zgodne, iż wolą spadkodawcy było aby przedmioty objęte zapisami przypadły na własność spadkobierców wskazanych w testamencie. Pomiędzy stronami nie było sporu co do podziału ruchomości, który został już dokonany między stronami. Ruchomości znajdują się w posiadaniu stron. Zostały one podzielone zgodnie z wolą spadkodawcy i zapisami zwykłymi znajdującymi się w testamencie spadkodawcy. Wyjątkiem są ruchomości przeznaczone dla K. K., które znajdują się w dyspozycji C. S., który w piśmie z 6 maja 2019 roku zadeklarował gotowość ich przekazania siostrze. Rozstrzygnięcie w zakresie przyznania poszczególnych ruchomości stronom uzasadnia utrwalony stan posiadania tych przedmiotów przez każdego z uczestników. Skoro każdy z uczestników ma w swoim posiadaniu konkretne przedmioty, a jednocześnie żadna ze stron nie wnosiła o zmianę istniejącego stanu rzeczy Sąd uznał, że rozstrzygnięcie o przyznaniu stronom na własność ruchomości, w których posiadaniu się znajdują, będzie zgodne z interesami stron i wolą spadkodawcy.

Za powyższym rozstrzygnięciem przemawia również zasada wyrażona w art. 948 § 1 KC., że testament należy tak tłumaczyć, ażeby zapewnić możliwie najpełniejsze urzeczywistnienie woli spadkodawcy. Zgodnie z § 2 powołanego przepisu, jeżeli testament może być tłumaczony rozmaicie, należy przyjąć taką wykładnię, która pozwala utrzymać rozrządzenia spadkodawcy w mocy i nadać im rozsądną treść.

W ocenie Sądu zapisem nie został jednak objęty samochód V. (…) nr rej. (…), rok prod. 2013. Samochód ten został zakupiony przez spadkodawcę 18 marca 2013 roku (k.266). Zatem w dacie sporządzenia testamentu 10 października nie stanowił własności spadkodawcy. Zgodnie z art. 976 KC. w braku odmiennej woli spadkodawcy zapis rzeczy oznaczonej co do tożsamości jest bezskuteczny, jeżeli rzecz zapisana nie należy do spadku w chwili jego otwarcia albo jeżeli spadkodawca był w chwili swej śmierci zobowiązany do zbycia tej rzeczy. W testamencie spadkodawca zawarł zapis: „dla brata K. – samochód osobowy mój”, co wskazuje, że decydował o posiadanym wówczas samochodzie. Spadkodawca pomimo, że wielokrotnie od tego czasu sprzedawał i nabywał nowe samochody nie zmienił w tym zakresie zapisu znajdującego się w testamencie. Samochód, który był objęty zapisem nie należał do spadku w dacie jego otwarcia. Z testamentu nie wynika również wola spadkodawcy aby każdy ewentualny samochód jaki będzie w dacie otwarcia spadku własnością spadkodawcy przypadł w drodze zapisu K. S.. Mając powyższe na uwadze, uznać należy że samochód V. (…) nie był objęty zapisem i podlegał podziałowi przy dziale spadku. Postanowienie Sądu Rejonowego – I Wydział Cywilny z dnia 2 grudnia 2020 r. I Ns 742/18

W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.

Z wyrazami szacunku.

Adwokat Mateusz Ziębaczewski

Mateusz Ziębaczewski to doświadczony adwokat i jedyny w swoim rodzaju specjalista od prawa spadkowego w Polsce. Swoją wiedzą i umiejętnościami służy klientom, pomagając im w najbardziej skomplikowanych sprawach spadkowych. Z naszą kancelarią współpracują najbardziej znani profesorowie, doktorzy prawa oraz byli ministrowie, gdyż cenią jakość, pewność i bezpieczeństwo jakie oferujemy.

email telefon LinkedIn

Zobacz pozostałe wpisy autora

Kancelaria Prawa Spadkowego w Poznaniu