Poniedziałek - Sobota9.00 - 20.00
ul. Głogowska 47a lok. 1a 60-736 Poznań
Tel.+48696293998
ZapraszamyJeżeli chcesz mieć przewagę problemy powierz najlepszym specjalistom
Twoja sprawa z zakresu prawa spadkowego jest już wystarczająco stresująca. Nie powinieneś rozbijać banku tylko po to, aby upewnić się, że jesteś chroniony

Sprzedaż mieszkania czy domu z spadku lub darowizny i wydanie pieniędzy, by nie płacić zachowku

Celem zachowku jest ochrona interesów majątkowych najbliższych członków rodziny testatora (spadkodawcy), wymienionych w art. 991 § 1 KC, przez zapewnienie im niezależnie od woli spadkodawcy, a nawet wbrew jego woli, roszczenia pieniężnego (zachowek) odpowiadającego określonemu w powołanym przepisie ułamkowi wartości udziału w spadku, który przypadłby im przy dziedziczeniu ustawowym.

Zgodnie z art. 991 § 2 KC, spadkodawca może pozo­stawić zachowek uprawnionemu do zachowku w postaci darowizny, powołania do spadku, bądź w postaci zapisu, jeżeli uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku w żaden z w.w. sposobów, przysługuje mu wobec spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia.

Sprzedaż mieszkania czy domu z spadku lub darowizny i wydanie pieniędzy, by nie płacić zachowku Poznań

Dla dochodzenia roszczeń z tytułu zachowku, tj. rosz­czeń o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia (art. 991 § 2 KC), właściwa jest droga procesu cywilnego. Wynika to z ze­stawienia art. 686 z art. 13 § 1 KPC W konsekwencji, roszczeń z tytułu zachowku nie można dochodzić w szcze­gólności w postępowaniu o dział spadku. U podstaw tej wykładni leży zasada „samodzielności” procesu o zacho­wek. W procesie tym, gdy chodzi o zakres kognicji sądu, charakteryzuje ją niezależność zwłaszcza od postępowania o dział spadku, w którym następuje ustalenie składu i war­tości spadku oraz definitywny podział majątku spadkowego (art. 922 § 1 KC).

Z prawa do zachowku wynikają uprawnienia różnej treści. Dopiero wówczas, gdy uprawniony nie uzyskał w żadnej postaci należnego mu zachowku, przysługuje mu przeciw spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pie­niężnej potrzebnej do pokrycia zachowku (art. 991 § 2 KC). Roszczenie z tytułu zachowku staje się wymagalne z chwilą ogłoszenia testamentu. Można powiedzieć, że roszczenie to jest najważniejszym uprawnieniem wynika­jącym z prawa do zachowku.

Prawo spadkowe (także art. 991 § 2 KC) przewiduje również roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do uzupełnienia zachowku. Może ono przysługiwać uprawnionemu m.in. w następujących przypadkach. Testament spadkodawcy obejmuje rozrządzenie na rzecz uprawnio­nego do zachowku w postaci ułamkowej części spadku albo zapisu, wszak nie odpowiada to rozmiarowi należnego zachowku. Uprawniony może więc żądać zapłaty sumy pieniężnej, potrzebnej do uzupełnienia zachowku. Dalej, rozrządzenie testamentowe na rzecz uprawnionego do zachowku w wymienionej postaci odpowiada wprawdzie wysokości należnego zachowku, jednak testament zawiera również obciążenia czy ograniczenia uszczuplające zacho­wek. W tym wypadku, poza ustawowym ograniczeniem odpowiedzialności uprawnionego, omówionym wcześniej, może mu przysługiwać również roszczenie o uzupełnienie zachowku.

Znaczenie tego roszczenia może być większe w sytuacji, w której testament zawiera obciążenie naruszające zachowek, a przewiduje taki zapis czy część spadkową, które nawet nie dorównują wysokości należnego zachow­ku. Również w przypadku, gdy uprawniony do zachowku, dziedziczący z ustawy wespół z innymi osobami, nie otrzy­mał należnego mu zachowku, ma przeciwko współspadkobiercom roszczenia o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia.

W wypadku, gdy spadkodawca rozrządził w testamencie tylko częścią spadku, a tym bardziej, gdy nie pozostawił testamentu, uprawniony do zachowku dziedziczy jako spadkobierca ustawowy. Może on wystąpić z roszczeniem o uzupełnienie zachowku, jeśli część otrzymana przy tym dziedziczeniu nie odpowiada jego zachowkowi. Może się zdarzyć, że spadek po spadkodawcy, który nie pozostawił testamentu, ma niską wartość na skutek rozporządzeń za życia na rzecz innych osób. W następstwie uprawniony do zachowku, powołany do dziedziczenia jako spadko­bierca ustawowy, może otrzymać nieznaczną część tego zachowku, obliczonego m.in. na podstawie postanowień o doliczaniu darowizn, uczynionych przez spadkodawcę. W tej sytuacji uprawniony do zachowku (poza roszcze­niem przewidzianym w art. 991 § 2 KC) może wystąpić z dodatkowym roszczeniem o uzupełnienie zachowku, przewidzianym w art. 1000 KC.

Prawo do zachowku przysługuje także zstępnemu wydziedziczonego zstępnego, chociażby przeżył on spadkodawcę (art. 1011 KC).

Sprzedaż mieszkania czy domu z spadku lub darowizny i wydanie pieniędzy, by nie płacić zachowku Poznań

Gdy brak jest aktywów spadku zgodnie z art. 994 KC podlegają doliczeniu darowizny, gdyż podstawą obliczenia zachowku jest tzw. substrat zachowku – czysta wartość spadku powiększona o darowizny podlegające zaliczeniu zgodnie z art. 994 KC Według art. 994 KC do spadku zaliczane są darowizny na rzecz spadkobierców bez względu na czas ich dokonania. Chodzi tutaj o wszystkich spadkobierców, niezależnie od tytułu ich powołania (ustawowo lub testamentowo) i niezależnie, czy obdarowany spadkobierca jest równocześnie uprawniony do zachowku (vide: wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 4 kwietnia 2013 r., V ACa 842/12, LEX numer 1305957).

W judykaturze i literaturze nie budzi wątpliwości pogląd, że jeżeli spadkodawca dokonał darowizny wyczerpującej cały spadek, uprawniony do zachowku może domagać się od obdarowanego roszczenia o zachowek w granicach określonych w art. 1000 KC (por. np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 30 stycznia 2008 r., III CSK 255/07, OSNC 2009, Nr 3, poz. 47).

Darowizny dokonane na rzecz osób będących spadkobiercami podlegają doliczeniu do spadku (art. 994 § 1 KC) choćby zostały poczynione dawniej niż na 10 lat przed otwarciem spadku (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 lutego 2014 r., I CSK 252/13, LEX numer 1438403, wyrok Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z dnia 7 marca 2013 r., I ACa 548/12, LEX numer 1292808).

W myśl art. 996 KC darowiznę uczynioną przez spadkodawcę uprawnionemu do zachowku zalicza się na należny mu zachowek. Jeżeli uprawnionym do zachowku jest zstępny spadkodawcy, zalicza się na należny mu zachowek poniesione przez spadkodawcę koszty wychowania oraz wykształcenia ogólnego i zawodowego, o ile koszty te przekraczają przeciętną miarę przyjętą w danym środowisku (art. 997 KC).

W myśl art. 1000 § 1 KC jeżeli uprawniony nie może otrzymać od spadkobiercy należnego mu zachowku, może on żądać od osoby, która otrzymała od spadkodawcy darowiznę doliczoną do spadku, sumy pieniężnej potrzebnej do uzupełnienia zachowku. Jednakże obdarowany jest obowiązany do zapłaty powyższej sumy tylko w granicach wzbogacenia będącego skutkiem darowizny. Jeżeli obdarowany sam jest uprawniony do zachowku, ponosi on odpowiedzialność względem innych uprawnionych do zachowku tylko do wysokości nadwyżki przekraczającej jego własny zachowek (art. 1000 § 2 KC).

Przy obliczaniu zachowku nie dolicza się do spadku drobnych darowizn, zwyczajowo w danych stosunkach przyjętych, ani dokonanych przed więcej niż 10 laty, licząc wstecz od dnia otwarcia spadku, darowizn na rzecz osób niebędących spadkobiercami albo uprawnionymi do zachowku (art. 994 § 1 KC). Wartość przedmiotu darowizny oblicza się według stanu z chwili jej dokonania, a według cen z chwili ustalania zachowku (art. 995 KC).

Sprawa sądowa opracowana przez Kancelarię

Powód J. S. (1) domagał się zasądzenia od pozwanego J. S. (2) kwoty 11 250 zł z ustawowymi odsetkami. W uzasadnieniu pozwu powód podał, że jest spadkobiercą w 1/2 części po matce N. S.. Pozwany jest wnukiem N. S. i spadkobiercą. Spadkodawczyni umową darowizny przeniosła na pozwanego prawo własności lokalu mieszkalnego. W lipcu lokal ten został przez pozwanego sprzedany. W chwili śmierci N. S. nie pozostawiła ona po sobie żadnego spadku. Zdaniem powoda , zgodnie z art. 1000 § 1 KC dolicza się do schedy spadkowej darowizny poczynione przez spadkodawcę na rzecz osób najbliższych, dlatego też powód domaga się zaliczenia do celów obliczenia zachowku wartości nieruchomości darowanej przez spadkodawczynię na rzecz pozwanego. Zachowek został obliczony od wartości ceny uzyskanej przez pozwanego przy sprzedaży nieruchomości.

W wyniku analizy zebranego w sprawie materiału dowodowego Sąd doszedł do wniosku, że roszczenie powoda zasługuje na uwzględnienie. Powód wykazał wszystkie konieczne przesłanki do ustalenia jego uprawnień do zachowku. W szczególności wykazał, że należy do kręgu spadkobierców ustawowych, a jednocześnie spadek po zmarłej N. S. był spadkiem pozbawionym wartościowego substratu, gdyż jedynym istotnym majątkowo składnikiem spadku był lokal mieszkalny, który to lokal został przeniesiony na własność pozwanego wskutek umowy darowizny.

Sprzedaż mieszkania czy domu z spadku lub darowizny i wydanie pieniędzy, by nie płacić zachowku Poznań

Pozwany usiłował wykazać, że nie jest zobowiązany do zapłaty zachowku, gdyż nie posiada przedmiotu darowizny, a uzyskane w zamian za lokal pieniądze wydał w taki sposób, że nie jest już wzbogacony. Należy w tym miejscu podkreślić, że ciężar dowodu w rozumieniu art. 6 KC wykazania okoliczności zwalniającej z obowiązku zwrotu korzyści uzyskanych ze wzbogacenia spoczywa na pozwanym. Dowodu wymaganego w tej mierze pozwany nie przeprowadził. Za pozbawione mocy dowodowej należało uznać wszelkie pieczołowicie zbierane przez pozwanego paragony fiskalne z zakupów w rozmaitych sklepach nawet co do takich zakupów jak telewizor na kwotę 1 590zł , gdyż paragony te nie wskazują osoby nabywcy. Jedynie dołączone do akt sprawy umowy kredytowe oraz faktury obejmujące zapłatę za energię elektryczną , gaz , lokal mieszkalny , itp. mogłyby świadczyć o wydatkowaniu przez pozwanego określonych kwot lecz nie dowodzą, że wydatki te były ponoszone bezpośrednio z kwoty uzyskanej za sprzedaż przedmiotu darowizny.

Należy przypomnieć, że zgodnie z art. 409 KC obowiązek wydania korzyści lub zwrotu jej wartości wygasa jeżeli ten, kto korzyść uzyskał zużył ją lub utracił w taki sposób, że nie jest już wzbogacony, chyba że wyzbywając się korzyści lub zużywając ją powinien był się liczyć z obowiązkiem zwrotu. Jest przyjęte w doktrynie i judykaturze prawa cywilnego, że chwilą na którą bada się powinność przewidywania zwrotu nie jest moment uzyskania korzyści, lecz moment jej wyzbywania. Decydujące znaczenie ma więc tu data sprzedaży lokalu mieszkalnego. Tymczasem z akt sprawy o stwierdzenie nabycia spadku o sygn.(…)wynika, że spadkodawczyni N. S. zmarła (…). Zatem od tej daty obdarowany pozwany J. S. (2) powinien był się liczyć z możliwością zapłaty zachowku, czyli z obowiązkiem zwrotu wartości uzyskanej korzyści. Krąg spadkobierców nie był duży, a i ilość składników majątkowych okazała się znikoma. W tej sytuacji pozwany powinien mieć świadomość tego, że skoro istnieją przepisy o zachowku i zaliczaniu na poczet substratu zachowku dokonywanych darowizn, to istnieje po jego stronie obowiązek zwrotu uzyskanej korzyści.

Dlatego też Sąd przyjął, że pozwany nie może zasadnie twierdzić, iż jego obowiązek zapłaty zachowku wygasł. Poza tym należy zauważyć, że sam pozwany w swoich zeznaniach przedstawiał w jaki sposób wydał kwotę uzyskaną ze sprzedaży mieszkania i z treści jego zeznań wynika, że wydatkował te pieniądze nie na bieżące potrzeby, lecz w taki sposób, że w miejsce uzyskanych pieniędzy uzyskiwał wartości majątkowe, które posiada do dzisiaj o charakterze wartości zastępowalnej stanowiących surogat uzyskanych korzyści majątkowych. Pozwany przyznał, że pieniądze wydał na remont mieszkania, na zakup mebli, sprzętu RTV i AGD, remont samochodu. Taki sposób wydatkowania uzyskanej korzyści nie pozwala założyć, że pozwany zużył uzyskaną korzyść tak, aby nie był już wzbogacony.

Sprzedaż mieszkania czy domu z spadku lub darowizny i wydanie pieniędzy, by nie płacić zachowku

Co do pozostałej części uzyskanej ze sprzedaży mieszkania kwoty pozwany nie udowodnił wiarygodnie aby doszło do zużycia tej kwoty na bieżące potrzeby. Kredyt, na który powołuje się pozwany, dotyczący nabycia samochodu, został już przez niego spłacony, wydatki które opisuje pozwany dotyczą ostatniego okresu, a nie okresów wcześniejszych. Według twierdzeń pozwanego nadal wydaje on więcej niż zarabia, co nie oznacza że musiał wydawać kwotę uzyskaną ze sprzedaży mieszkania, skoro nadal jego wydatki przewyższają dochody, przy czym pozwany mieszka z konkubiną i dużą część wydatków ponoszą wspólnie. Wyrok Sądu Rejonowego – I Wydział Cywilny z dnia 26 czerwca 2013 r. I C 617/12

W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji. Prosimy przejść do zakładki kontakt.

Z wyrazami szacunku.

Adwokat Mateusz Ziębaczewski

Mateusz Ziębaczewski to doświadczony adwokat i jedyny w swoim rodzaju specjalista od prawa spadkowego w Polsce. Swoją wiedzą i umiejętnościami służy klientom, pomagając im w najbardziej skomplikowanych sprawach spadkowych. Z naszą kancelarią współpracują najbardziej znani profesorowie, doktorzy prawa oraz byli ministrowie, gdyż cenią jakość, pewność i bezpieczeństwo jakie oferujemy.

email telefon LinkedIn

Zobacz pozostałe wpisy autora

Jarocin Gostyń Szamotuły Pleszew Czarnków Trzcianka Oborniki Chodzież Piła Gorzów Wielkopolski Konin Turek Nowy Tomyśl Leszno Wolsztyn Grodzisk Wielkopolski Gniezno Słupca Skoki Kalisz Śrem Buk Kostrzyn Duszniki Kościan Września Środa Wielkopolska Murowana Goślina Ostrów Wielkopolski Kórnik Luboń Swarzędz Opalenica Wągrowiec Krotoszyn Pobiedziska Pniewy Rogoźno Wronki Powidz S uchy Las Biedrusko Tarnowo Podgórne Komorniki Dopiewo Przykona Kleczew Czerwonak Stęszew Kleszczewo Rokietnica Międzychód, Łódź Wrocław Warszawa Katowice Kraków Rzeszów Lublin Gdańsk Szczecin Zielona Góra Opole Śląsk Kielce Olsztyn Bydgoszcz, Mińsk Mazowiecki Wołomin Pruszków Radom Otwock Legionowo Garwolin Grójec Ciechanów Grodzisk Mazowiecki Płońsk Ostrołęka, Dwór Mazowiecki Żyrardów Wyszków Mińsk Mazowiecki Łomianki Marki Ząbki Józefów Konstancin Sochaczew Nadarzyn Wólka, Kosowska Tarczyn Góra Kalwaria Wiskitki Teresin Zaborów Węgrów Warka Sokołów Przasnysz Pułtusk Raszyn Siedlce Białystok

Kancelaria Prawa Spadkowego w Poznaniu